Romeinen | Archeologie Bergen op Zoom

JULI 2013

door Alexander van der Kallen 2013, ARCH NIEUWS

JULI 2013

Romeinse skeletten
Bij een archeologische opgraving in Gloucester (UK) zijn 40 skeletten opgegraven uit de Romeinse tijd. De Romeinse begraafplaats lag net buiten de muren van de destijds Romeinse stad Glevum.
Lees verder: https://www.bbc.co.uk

Hoofdoffer
Archeologen van het Nationaal Instituut van Anthropologie en Geschiedenis hebben recent bij de Tlalelolco tempel in Mexicostad een afgehakt hoofd gevonden wat zich bevond in de offerschaal. Het hoofd heeft, volgens de directeur van het Tlalelolco project, zo’n 500 jaar geleden toebehoort aan een jong volwassene.
Lees verder: https://www.pasthorizonspr.com

Viking sierraden
Op een boerderij in Denemarken zijn een aantal sierraden gevonden uit de Viking periode, zo’n 1300 jaar geleden. De meest spectaculaire vondst is slechts 73 mm lang en laat een afbeelding zien van een dier in hartvorm met ronde oren en ogen.
Lees verder: https://archaeologynewsnetwork.blogspot.nl

Inca’s verdoofden hun kinderoffers
De Inca’s verdoofden de kinderen die ze offerden eerst met drugs en alcohol, zo blijkt uit nieuw onderzoek. Inca-kinderen die werden geofferd, consumeerden van tevoren grote hoeveelheden cocabladeren en alcohol, genotsmiddelen die normaal gesproken alleen voor de rijken waren bestemd. De slachtoffers waren daardoor waarschijnlijk verdoofd en buiten bewustzijn op het moment dat ze stierven.
Lees verder: https://www.nu.nl

Mozaïek
Studenten archeologie hebben in de buurt van de zuid Italiaanse stad Monasterace een belangrijk en oud mozaïek opgegraven. Het grote mozaïek is vermoedelijk van Griekse oorsprong. Het mozaïek laat o.a. draken en dolfijnen zien en dateert vermoedelijk uiit de periode van 323 v.Chr tot 146 v.Chr.
Lees verder: https://www.ansa.it

3000 jaar oude boter
Twee landarbeiders hebben tijdens hun werk in een weiland in de buurt van Dublin (Ierland) onlangs een eiken gevonden. Het vat weegt bijna 35 kilogram, maar werd desondanks met de blote handen uitgegraven. Na onderzoek door archeologen blijkt er goed bewaarde boter in het vat te zitten.
Lees verder: https://www.nbcnews.com

Doodskist opgegraven op parkeerplaats
Britse archeologen hebben een bijzondere doodskist gevonden onder de parkeerplaats in Leicester, waar in september het skelet van koning Richard III werd gevonden. Men hoopt spoedig de menselijke resten in de kist spoedig te kunnen identificeren. In de doodskist bevindt zich een kleinere loden kist.
Lees verder: https://www.eurekalert.org en https://www.itv.com

Resten middeleeuwse erven gevonden in Losser
In het Twentse plaatsje Losser zijn de restanten van twee middeleeuwse erven gevonden. Het gaat om waterputten en paalsporen, die vermoedelijk hebben gehoord bij de boerderijen Ther Bente en Ecberting, die al in middeleeuwse geschriften worden genoemd. De hoeven die op de erven stonden, zijn al in de 19e eeuw uit het straatbeeld verdwenen. Daarvoor verdwenen de originele delen van de erven al onder een akkerlaag die tussen 1600 en 1800 is gevormd, denken de gemeentelijke archeologen.
Lees verder: https://www.ad.nl

Zeldzaam hoofd
In de Chinese provincie Hubei hebben archeologen een zeldzaam bronzen hoofd met twee gezichten opgegraven. De gezichten hebben grote ogen en vooruitstekende kaakbeenderen. Het bronzen hoofd is ongeveer 3.000 jaar oud.
Lees verder: https://hillpost.in

Paleis Koning David?
In Khirbet Queyafa (Israël) hebben archeologen de overblijfselen gevonden van een enorme koninklijke voorraadkamer. De archeologen menen dat Koning David vanuit dit paleis geregeerd zou hebben. De vondsten dateren uit de tiende eeuw v.Chr.
Lees verder: https://www.antiquities.org.

Gouden munten uit Spaans galjoen
Van de oceaanbodem voor de oostkust van Florida zijn 48 gouden munten uit 1697 opgehaald, die afkomst zijn van een Spaans galjoen uit de 17e eeuw. De vondst werd gedaan in de strook die bekend staat als “schatstrook” voor de kust van Florida, omdat hier in juli 1715 elf galjoenen van de Spaanse vloot in een storm zijn gezonken.
Lees verder: https://www.hispanicallyspeakingnews.com

Ruine van pyramide
Bij constructiewerkzaamheden in Jaltipan (Mexico) zijn restanten gevonden van een oude nederzetting, inclusief 30 skeletten en de ruine van een pyramide, vermoedelijk ongeveer 2.000 jaar oud. Onder de vondsten waren ook kleibeeldjes, kralen van jade, spiegels en de overblijfselen van dieren.
Lees verder: https://news.yahoo.com

Vampiergraven
Tijdens wegwerkzaamheden bij de Poolse stad Gliwice hebben archeologen mogelijk vampiergraven ontdekt. Hier werden eerst graven gevonden van soldaten uit de Tweede Wereldoorlog. In de graven lagen echter vier onthoofde skeletten waarvan het hoofd tussen de benen was gelegd. Volgens bijgeloof kan een vampier op deze manier zijn hoofd niet meer terug vinden en kan hij zichzelf niet meer tot leven brengen. Dit ritueel werd gedaan als iemand ervan werd beschuldigd een vampier te zijn. Men weet niet hoe oud de skeletten zijn, omdat er geen andere vondsten bij de skeletten lagen. Men vermoedt echter dat de graven uit de 16e eeuw zijn.
Lees verder: https://www.livescience.com

Mogelijk oudste maankalender ter wereld ontdekt
Archeologen hebben in Schotland mogelijk de oudste maankalender ter wereld ontdekt. Bij een opgraving op een veld nabij het kasteel Crathes Castle in het Schotse Aberdeenshire zijn de overblijfselen van twaalf kuilen aangetroffen die qua positie waren afgestemd op de verschillende maanfasen in een maand. De kuilen zijn waarschijnlijk 10.000 jaar geleden gegraven door jager-verzamelaars en deden mogelijk dienst als kalender.
Lees verder: https://www.nu.nl en https://www.independent.co.uk

Paardenharnas
Bij het kasteel van Cork (Ierland) is een leren paardenharnas gevonden uit de 13e-14e eeuw. Het paardenharnas ging in die tijd rond de borst van het paard en werd bevestigd aan het zadel. Het harnas is bedekt met schildjes van koperlegering. Het harnas heeft vermoedelijk toebehoord aan een ridder en is het enige complete exemplaar ooit in Engeland of Ierland gevonden.
Lees verder: https://www.irishexaminer.com

Mozaïek
Bij opgravingen in Amasya (Turkije) is een 2000 jaar oud mozaïek gevonden met tapijt motieven. De oogvormen op deze motieven zijn onbekend. Het mozaïek is ongeveer 30 vierkante meter groot.
Lees verder: https://www.hurriyetdailynews.com

2.000 jaar oude pyramide
Het Nationaal Anthropologisch en Historisch Instituut heeft bekend gemaakt dat in het oosten van Mexico de restanten zijn gevonden van een begraafplaats en een pyramide in Jaltipan. In de graven werden offers gevonden van dieren. Verder werden er kralen van jade gevonden, spiegels en beeldjes van Teotihuacan, Mayan, Nahua en Popoluca.
Lees verder: https://www.hispanicallyspeakingnews.com

Scheepswrak met munten
In de centrale provincie Quang Ngai (Vietnam) zijn de restanten gevonden van een 700 jaar oud scheepswrak met munten en keramiek. Inmiddels zijn zo’n vier duizend vondsten gedaan uit de 13de eeuw. Het schip is 20 meter lang en 5,5 meter breed.
Lees verder: https://en.vietnamplus.vn

Overblijfselen van tabernakel?
In Tel Shilo (Israel) zijn uitgehakte gaten gevonden in een rots, die misschien onderdeel zijn van een tabernakel. Ook zijn er restanten gevonden van bouwwerken en misschien wel de muur van Silo, een belangrijke Bijbelse plaats ten noorden van Jeruzalem. De kans is groot dat de gaten in de rots gebruikt zijn om de houten balken van de tabernakel in vast te zetten.
Lees verder: https://www.israelnationalnews.com

Neanderthalers hadden eigen taal
Neanderthalers beschikten mogelijk net als moderne mensen over een eigen taal. Dat stellen wetenschappers uit Nijmegen. De Homo heidelbergensis, de laatste gezamenlijke voorouder van mensen en Neanderthalers had waarschijnlijk al een primitief vermogen om taal te spreken en te begrijpen. Bij Neanderthalers was dat vermogen mogelijk al zo goed ontwikkeld dat ze met elkaar spraken en communiceerden op een manier die kenmerkend is voor moderne talen.
Lees verder: https://www.nu.nl

Dorp
In Lumbini (Nepal) zijn de overblijfselen gevonden van een dorp uit 1.300 v.Chr. De opgraving vindt plaats binnen de Maya Devi Tempel van Boeddha. Door de vondst blijkt deze historische plaats veel ouder te zijn dan eerst werd aangenomen.
Lees verder: https://archaeologynewsnetwork.blogspot.nl

Mysterieuze teenringen
Archeologen hebben twee Egyptische skeletten gevonden van mensen die meer dan 3300 jaar geleden zijn overleden. De skeletten zijn begraven met een teenring van een koperlegering. De teenringen zijn vermoedelijk gedragen toen de personen nog leefden. De vraag is: was dit een modeverschijnsel of werden ze om magische redenen gedragen. Beide skeletten werden gevonden op een begraafplaats net ten zuiden van Akhetaten (het huidige Tel-el Amarna)
Lees verder: https://news.yahoo.com

Beeld van Romeinse god
Britse archeologen hebben een beeld van een Romeinse god opgegraven op de plek van een historische vuilnisbelt. Het stenen hoofd is opgediept in Binchester Roman Fort, een deels blootgelegde Romeinse nederzetting nabij de stad Bishop Auckland. Waarschijnlijk gaat het om een beeld van de oorlogsgod Antenociticus, zo melden onderzoekers van de Universiteit van Durham. De archeologen ontdekten het hoofd tussen afgedankte onderdelen uit een badhuis dat in de vierde eeuw werd afgebroken.
Het vermoedelijke beeld van Antenociticus is 20 centimeter groot en dateert waarschijnlijk uit de tweede of derde eeuw.
Lees verder: https://www.eurekalert.org

Eeuwenoude ankers
Archeologen hebben bij het Italiaanse eiuland Pantellerie meer dan 30 ankers gevonden. De ankers zijn bijna 2.000 jaar oud. De archeologen zijn van mening dat de ankers afkomstig zijn van Carthaagse schepen, die tussen 264 en 241 v.Chr. met de Romeinen vochten.
Lees verder: https://news.discovery.com

Oudste gebruik van grafbloemen ontdekt
Wetenschappers hebben in Israëlische grotten bewijs gevonden voor het oudste symbolische gebruik van bloemen bij begrafenissen. Afdrukken van planten en bloemen in de grotten nabij de Karmelberg in het noorden van Israël wijzen erop dat de Natufiërs, een volk dat één van de oudste beschavingen ter wereld stichtte, ruim 13.000 jaar geleden al graven versierden met grafbloemen. Mogelijk gaat het om het oudste symbolische gebruik van bloemen bij begrafenisrituelen.
Lees verder: https://news.nationalgeographic.com en https://www.nu.nl

Romeinse grot met tunnelsysteem
Een team van archeologen hebben in de buurt van de Tempelberg in Israël een grot gevonden met een tunnelsysteem, dat de grot voorzag van water.
Lees verder: https://popular-archaeology.com

Romeins tempeltje
Archeologen hebben in het Rutland Water natuurgebied (UK) de restanten gevonden van een Romeins tempeltje. Het tempeltje dateert uit ongeveer het jaar 100.
Lees verder: https://www.bbc.co.uk

Geen reacties

AUGUSTUS 2013

door Alexander van der Kallen 2013, ARCH NIEUWS

AUGUSTUS 2013

Frigidarium
In Bourgas (Bulgarije) hebben archeologen een Romeins frigidarium gevonden. Een frigidarium is een koude (koele) ruimte in een Romeinse thermen. Meestal met groot koud bad, dat genomen kon worden na een warm bad. De warmte van het caldarium, maar ook het tepidarium of sudatorium (laconicum), opent de poriën van de huid. Het koude water in het frigidarium sluit de poriën. Te vergelijken met onze hedendaagse sauna. Het frigidarium werd gevonden op een diepte van 4,6 meter, heeft een lengte van 6,8 meter en is 6,4 meter breed en heeft een stenen vloer.
Lees verder: https://sofiaglobe.com

Resten oude wijk
Bij een archeologische opgraving op de Tolstraat in Meerkerk hebben archeologen een dorpswijk uit de zeventiende eeuw blootgelegd. De sloop van de bestaande bebouwing leidde tot een ontdekking die ook bijzonder opmerkelijk was. Bij de voorbereiding van de bouw werd aangenomen dat de resten van de oude bebouwing hier volledig verloren waren gegaan toen de nieuwbouw in de tweede helft van de twintigste eeuw werd gerealiseerd. Maar niet was minder waar. De huisplattegronden en de bijbehorende erven van de oude bebouwing bleken nog vrijwel volledig intact aanwezig te zijn.
Lees verder: https://www.deweekkrant.nl

Vrouwenbeeldje
Archeologen hebben in Silezië (Polen) een voor Polen uniek vrouwenbeeldje gevonden uit de vierde eeuw v.Chr. Het is een bijzondere vondst, omdat tot nu toe er enkel een paar kleine fragmenten van soortgelijke beeldjes in Polen zijn gevonden.
Lees verder: https://www.naukawpolsce.pap.pl

Ottomaans schip met Hollandse lading ontdekt
Zee-archeologen hebben voor de kust van de Turkse badplaats Urla een 17e-eeuws Ottomaans koopvaardijschip met een kostbare Nederlandse lading gevonden. Zowel het schip als de inhoud zal worden opgedoken en tentoongesteld, meldt de Turkse krant Hurriyet. Het schip vervoerde borden uit Nederland toen het bij de West-Turkse provincie Izmir naar de zeebodem verdween. Gespecialiseerde bergingsbedrijven kunnen een bod doen op het recht om de boot en de lading weer boven water te krijgen.
Lees verder: https://www.nu.nl

Gifring
In de buurt van Kavarna aan de kust van de Zwarte Zee (Bulgarije) hebben archeologen een gifring gevonden. Het is de eerste keer dat een dergelijke vondst is gedaan in Bulgarije. De ring is van brons en boven op de ring bevindt zich een versiering die hol is van binnen. Hier kon het gif in worden verstopt. Aan de zijkant van de ring zit een gaatje waardoor het gif vervolgens gemakkelijk en ongezien in een beker kon worden gegoten. De ring werd meestal gedragen aan de pink van de rechterhand, omdat het gat zo was gemaakt dat hij werd bedekt door de ringvinger.
Lees verder: https://sofiaglobe.com

Hoofdkwartier WIC gevonden in Enkhuizen
Archeologen hebben de afgelopen weken in Enkhuizen de funderingen van het Enkhuizer hoofdkwartier van de West-Indische Compagnie (WIC) gevonden. De vondst werd gedaan aan de Paktuinen. Dat zich hier eeuwen geleden het hoofdkwartier was gevestigd was bekend, maar niet duidelijk was of er nog resten te vinden zouden zijn. De funderingen van het hoofdkwartier uit 1639, de bijgebouwen en pakhuizen blijken nog redelijk gaaf te zijn. Behalve resten van baksteen gebouwen, zijn ook veel overblijfselen uit de Gouden Eeuw teruggevonden. Deze duiden op het internationale handels-, maritieme- en militaire karakter van de Enkhuizen in haar glorietijd. Onder de vondsten bevindt zich keramiek en munten uit alle windstreken, maar ook onderdelen van schepen waarmee delen van de huizen zijn gebouwd.
Lees verder: https://www.oneindignoordholland.nl

Sporen uit de steentijd in de Vlaamse kustvlakte
Bij archeologisch onderzoek op het geplande tracé van de snelweg A11 hebben archeologen van Raakvlak in Dudzele (België) sporen uit de prehistorie en de Romeinse tijd aangetroffen op een oude zandrug. Tot voor kort was men van mening dat er in de Vlaamse kustpolders nauwelijks prehistorische resten aanwezig, of in elk geval niet bewaard waren. Het is de eerste keer dat dergelijke resten systematisch opgegraven worden.
Lees verder: https://www.archeonet.be

Fort
In de buurt van Ashdod (Israël) heeft een archeologisch team de restanten gevonden van een fortificatie uit de 8ste eeuw v.Chr. Tevens zijn er munten, gewichten en delen van gebouwen gevonden uit de Hellenistische periode (323 – 146 v.Chr).
Lees verder: https://www.jewishpress.com

Eeuwen oude speelstenen
In een grafheuvel in Basur Höyük (Turkije) hebben archeologen negenenveertig speelstenen gevonden, die vermoedelijk onderdeel zijn van een bordspel. De stenen zijn in verschillende vormen en zijn geschilderd in groen, rood, blauw, zwart en wit en hebben afbeeldingen van varkens, honden en piramides.
Lees verder: https://news.discovery.com en https://www.nu.nl

Spectaculaire afbeelding
In Guatemala hebben archeologen een spectaculaire afbeelding gevonden. De acht meter lange afbeelding, een zogenoemd fries, is gemaakt door de Maya’s en laat drie personen zien die veren dragen en op monsters zitten. De voorstelling is een onderdeel van een tempel die rond het jaar 600 is gebouwd. De afbeelding is twee meter hoog en er staan ook dertig hiëroglyfen op die vertellen dat de tempel is gebouwd in opdracht van Koning Ajwosaj.
Lees verder: https://www.guatemala.gob.gt en https://www.nu.nl

8000 jaar oud beeldje
In Izmir (Turkije) is het hoofd gevonden van een 8000 jaar oud beeldje van een godin. Het slechts 4 cm groot hoofd is een belangrijke vondst. Er is nooit eerder een dergelijke vondst gedaan in Turkije.
Lees verder: https://www.hurriyetdailynews.com

Jongen vindt Egyptische mummie in huis oma
Een tien jarige Duitse jongen heeft waarschijnlijk in het huis van zijn oma in Nedersaksen een Egyptische mummie gevonden. De mummie ligt in een sarcofaag met hiëroglyfen. Ook vond hij een dodenmasker en een pot waar de Egyptenaren de ingewanden van een overleden persoon in bewaarden. Het Egyptische Ministerie voor Antiquiteiten heeft reeds verklaard dat zal onderzocht worden of de voorwerpen Egypte legaal hebben verlaten en of ze geregistreerd staan. Mocht dit niet het geval zijn dan wil Egypte de mummie terug.
Lees verder: https://www.egyptindependent.com

Tombe Moche priesteres
In San José de Moro (Peru) is een tombe gevonden van een prominente Moche vrouw. Rond het jaar 750 is deze vrouw begraven in een grote kamer ongeveer 6 meter diep. De aarden muren van haar tombe waren rood geschilderd. Samen met haar waren twee volwassenen en vijf kinderen begraven, waarschijnlijk geofferd.
Lees verder: https://news.nationalgeographic.com

Scheepswrak Dronten
Op een akker aan de Hanzeweg in Dronten is maandag het opgraven van een scheepswrak uit de achttiende eeuw van start gegaan. Het schip dat wordt opgegraven stamt uit de achttiende eeuw. Het vrachtschip van een onbekend type is ongeveer zestien meter lang en 4,5 meter breed. Het had een lading leisteen aan boord. Het wrak is in 1959 ontdekt en in 1985 al eens nader onderzocht. Bij die gelegenheid werden toen al munten, een zilveren horloge en een horlogeketting gevonden.
Lees verder: https://www.destentor.nl

Kruisvaardersziekenhuis
In Jeruzalem (Israël) is een ziekenhuis uit de kruisvaardersperiode (1099 – 1291) ontdekt en dit wordt door de eigenaar thans aan het publiek getoond. Tot een tiental jaren geleden werd het gebouw gebruikt als een groente- en fruitmarkt, daarna stond het er verlaten bij totdat de Grand Bazaar Company besloot om het te renoveren en er een restaurant in te vestigen. Vervolgens bemoeide zich de Israelisch Antiquiteiten Organisatie zich ermee en kwam men tot de ontdekking dat het hier ging om een ziekenhuis.
Lees verder: https://www.jewishpress.com

Graf 1ste eeuw
In Sliven in het zuidoosten van Bulgarije is een graf gevonden uit de eerste eeuw met rijke grafgiften. De belangrijkste vondst is een 15 cm lange bronzen amfoor met twee gedecoreerde handsvaten. Een andere waardevolle vondst is een bronzen patera.
Lees verder: https://www.standartnews.com

Bijzonder schild
Midden in een afgesloten deel van een tempel hebben archeologen een bijzonder schild gevonden, dat dateert uit de periode rond het jaar 700. Het schild is gemaakt door de Moche beschaving. Het schild is ongeveer 25 cm in doorsnee. het oppervlak is bedekt met rode en bruine textiel en een dozijn gele veren.
Lees verder: https://www.livescience.com

Overblijfselen hallen uit prehistorie
In Herefordshire (UK) hebben archeologen de overblijfselen gevonden van twee houten hallen. De hallen zijn vermoedelijk bijna 6.000 jaar geleden gebouwd. De vondst is uniek voor Engeland. De hallen waren zeventig en dertig meter lang en opzettelijk verbrand en begraven op grafheuvels.
Lees verder: https://www.pasthorizonspr.com

Geen reacties

SEPTEMBER 2013

door Alexander van der Kallen 2013, ARCH NIEUWS

SEPTEMBER 2013

Graf nieuwe steentijd in Twello
Bij een archeologische opgraving in Twello (Gld) is een bijna vijfduizend jaar oud graf gevonden. Het skelet in het graf is vergaan, maar een bruine verkleuring in het zand geeft aan waar de dode heeft gelegen. De dode is liggend op de linkerzij in hurkhouding begraven. Naast hem lagen een aardewerken beker, een geslepen bijl en een vuurstenen mes. Mede daarom denken de archeologen met een man van doen te hebben. Graven uit deze tijd werden in de negentiende en aan het begin van de twintigste eeuw ook al blootgelegd. Nu is het mogelijk om een dergelijk graf met moderne technieken te onderzoeken, zegt onderzoeksleider Lucas Meurkens.
Lees verder: https://nos.nl en https://www.volkskrant.nl en https://www.voorst.nl

Levensgroot beeld van Ramses II
Een team van Duitse en Egyptische archeologen hebben bij een opgraving in Tel-Basta (Egypte) het levensgrote beeld gevonden van Ramses II. Het beeld is 195 cm hoog en 160 cm breed. Het beeld werd gevonden aan de oostelijke zijde van het zogenoemde Grote Tempel gebied.
Lees verder: https://english.ahram.org.eg

Bronstijdgrafheuvel
Archeologen hebben op de begraafplaats Hogenakker in Oedelem (België) een grafheuvel uit de bronstijd aangetroffen. Het cirkelvormige spoor werd al eerder vastgesteld op een archeologische luchtfoto van de Universiteit Gent. Gezien het bijzondere toeval dat op een hedendaagse begraafplaats een eeuwenoud grafmonument wordt ontdekt, bekijkt men hoe de resten bovengronds kunnen aangeduid worden. Al meer dan dertig jaar worden archeologische sites opgespoord via luchtfotografie, voornamelijk door de Vakgroep Archeologie van de Universiteit Gent. De beschikbare luchtfoto’s op het grondgebied van de gemeente Beernem werden recent geïnventariseerd. De resultaten zijn spectaculair: de dichtheid aan sporen is uitzonderlijk voor West-Vlaanderen.
Lees verder: https://www.archeonet.be

Wijn
Onderzoekers hebben vastgesteld dat de residu gevonden in aardewerk is van wijn die dateert uit 4200 v.Chr. De opgraving waar het aardewerk is gevonden ligt zo’n 2 km vanaf Philippi in het noorden van Griekenland, een streek die al bewoond wordt sinds 6500 v.Chr.
Lees verder: https://www.huffingtonpost.com

Verborgen stad
In het noorden van Irak hebben archeologen de restanten gevonden van de stad Idu, die verborgen ligt onder een heuvel. De vroegste vondsten dateren uit de neolitische periode.
Lees verder: https://www.livescience.com

Oorsprong beroemd Leids laken ontdekt
In de gemeente Leiderdorp hebben archeologen van de Universiteit van Amsterdam (UvA ) de afgelopen maanden resten van een vroegmiddeleeuwse nederzetting in kaart gebracht. Door de vele gevonden gebruiksvoorwerpen geeft de opgraving een uniek beeld van het leven van de boerenbevolking in de vroege middeleeuwen. En dat leven was rijker dan gedacht. Bewijzen voor het rijke leven zijn de vele sieraden, wapens en munten die zijn gevonden, maar ook de grote aantallen geïmporteerd aardewerk uit de regio Keulen. Hoe kwamen de boeren aan deze luxe producten? De vondst van grote aantallen weefgewichten, spinklosjes en botten van schapen wijst erop dat ze waarschijnlijk textiel produceerden en daarmee goed verdienden. In de vroege middeleeuwen was het Friese laken namelijk populair en mogelijk ligt hier de oorsprong van het later beroemde Leidse laken.
Lees verder: https://www.cultureelerfgoed.nl

Hoofd van een beeld van Aphrodite
In het zuiden van Turkije is het hoofd van een beeld van Aphrodite gevonden. Tevens is er een mozaïek tempelvloer gevonden van zo’n 5 vierkante meter uit de Romeinse tijd.
Lees verder: https://www.newswise.com

Myceens Paleis
Nieuwe opgravingen in het Xirokambi gebied ten westen van Sparta (Griekenland) heeft een schat aan Myceense vondsten opgeleverd, inclusief de restanten van een paleis, Lineaire B-tabletten, fragmenten van muurschilderingen en verschillende bronzen zwaarden. De reeds in 2008 gevonden Lineaire B-tabletten wezen op het bestaan van een krachtige centrale autoriteit en distributiesysteem. De ontcijferde tabletten waren gewijd aan parfum en kledingproductie.
Lees verder: https://greece.greekreporter.com

Bewoners van Paaseiland aten ratten
De oorspronkelijke bewoners van Paaseiland voedden zich voornamelijk met ratten, zo blijkt uit nieuw onderzoek. De mensen die zich rond de twaalfde eeuw op Paaseiland hadden gevestigd, aten maar weinig zeevoedsel. Rattenvlees was hun voornaamste bron van voeding. De knaagdieren werden mogelijk zelfs bewust geïmporteerd van andere eilanden. Dat melden Amerikaanse onderzoekers in het wetenschappelijk tijdschrift American Journal of Physical Anthropology. De wetenschappers kwamen tot hun bevindingen door de tanden en het tandbeen te analyseren van 41 skeletten van oorspronkelijke bewoners die eerder werden opgegraven op Paaseiland.
Lees verder: https://www.nu.nl

Sporen uit ijzertijd en Romeinse periode in Appelterre
In het voorjaar voerden archeologen een opgraving uit langs de Kapittelstraat in Appelterre-Eichem (België). Daarbij werden vooral sporen van bewoning aangetroffen uit de vroege ijzertijd en de Romeinse periode. De eerste sporen van bewoning gaan terug tot de vroege ijzertijd, tussen ca. 800 en 450 v. Chr. Een aantal kuilen en drie zogenaamde spiekers of opslagplaatsen wijzen op de aanwezigheid van één of meerdere boerderijen. Opvallend bij één van deze constructies was dat de toenmalige bewoners bij het verlaten van de site de palen hadden uitgetrokken, waarna ze de kuilen opvulden met allerlei kook- en voorraadpotten in aardewerk, die bovendien verbrand waren. In die periode gebeurt het wel vaker dat de bewoners
bij een verhuis een offer achter laten om de goden gunstig te stemmen of te bedanken.
Lees verder: https://www.archeonet.be

Paard uit de IJzertijd
Onder een gletsjer op ongeveer tweeduizend meter hoogte in de bergen in Noorwegen is het skelet van een paard gevonden. Het is een van de eerste keren dat op deze hoogte de overblijfselen een dergelijk dier zijn gevonden. “Het toont aan dat men in de IJzertijd paarden gebruikten voor het vervoer in de bergen van Noorwegen. Dit deed men in gebieden waar we nogal verrast zijn om ze te vinden,” aldus Lars Pilø, het hoofd van de op sneeuw en ijs gespecialiseerde archeologieafdeling van Oppland.
Lees verder: https://www.thelocal.no

Skelet van prins
In Tarquinia, 50 km ten noordwesten van Rome (Italië) is een 2.600 jaar oud graf gevonden met een reeks aan kostbare grafgiften. Allessandro Mandolesi van de Universiteit van Turijn vindt dit een unieke vondst, omdat het zeldzaam is dat er een ongeschonden Etruskische tombe wordt gevonden van een upper-class persoon. De vondst opent legio studiemogelijkheden naar de Etrusken.
Lees verder met video: https://news.discovery.com

Tombes uit de vroege middeleeuwen
In Burdag, Warmia en Mazury (Polen) hebben archeologen tombes uit de vroege middeleeuwen gevonden. Eén van de tombes bevatte o.a. een zilveren borstplaat, ketting van glazen kralen en een zilveren fibula. De vondst van de zilveren borstplaat laat volgens de archeologen zien dat hier de lokale aristocraten lagen begraven.
Lees verder: https://www.naukawpolsce.pap.pl

Goudschat
Tijdens opgravingen deze zomer aan de voet van de Tempelberg (Israël) werd er een goudschat blootgelegd. Er werden 36 gouden munten, gouden en zilveren sieraden en een gouden medaillon gevonden. In het 10 cm. grote medaillon staat een Torah rol afgebeeld en een ‘shofar’ (een ramshoren).
Lees verder: https://www.jewishpress.com en https://www.nu.nl

Onderzoek werpt nieuw licht op prehistorische keuken
Twee recente studies werpen nieuw licht op het menu van de steentijdmens. Zo leverden onderzoekers van de Universiteit van York, op basis van de studie van fytolieten, het eerste bewijs voor het kruiden van maaltijden in prehistorisch Europa. Een ander onderzoek, uitgevoerd door Duitse wetenschappers, bewees dan weer dat mesolithische jager-verzamelaars in Noord-West-Europa al gedomesticeerd varken aten.
Lees verder: https://www.archeonet.be

‘Maya’s sneden vijanden in stukken’
De Maya’s sneden de lichamen van hun krijgsgevangenen waarschijnlijk in stukken, zo blijkt uit een opgraving in Mexico. Een 1.400 jaar oud massagraf in de oude Maya-stad Uxul bevat lichamen die ontdaan zijn van schedels en andere lichaamsdelen. Snijsporen op de botten wijzen erop dat de slachtoffers moedwillig zijn onthoofd en verminkt. Waarschijnlijk was deze marteling van krijgsgevangenen een traditie onder de Maya’s.
Lees verder: https://www.nu.nl

Deel Romeinse maliënkolder gevonden bij opgravingen Duitsland
Duitse archeologen van de vrije universiteit van Berlijn hebben een bijzondere ontdekking gedaan tijdens opgravingen van het Romeins-Germaanse slagveld bij Harzhorn te Nedersaksen. De onderzoekers stuitten op de resten van een Romeinse maliënkolder die dateert uit de derde eeuw na Christus. Nooit eerder is er op een Romeins-Germaans slagveld een dergelijk goed bewaard stuk opgegraven. Volgens professor Michael Meyer maakt de ontdekking het mogelijk om in te zoomen op de oorlog en om het individuele verhaal van een Romeinse soldaat tijdens de slag te reconstrueren. Meyer vermoedt dat de Romeinse soldaat gewond is geraakt tijdens de slag en door zijn medesoldaten werd verzorgd. Hierbij zou de maliënkolder zijn uitgetrokken en achtergelaten op het slagveld. Ook is het volgens hem mogelijk dat de maliënkolder is achtergelaten door Germaanse soldaten ter herinnering aan de slag.
Lees verder: https://www.pasthorizonspr.com

Bewijs voor prehistorische oorlogsvoering
In een grot in Utah werden in 1893 bijna honderd skeletten gevonden. Uit onderzoek blijkt nu dat veel van deze mensen op brute wijze om het leven zijn gekomen. De skeletten stammen uit de periode 100 tot 300 na Christus. Er werd tot nu toe aangenomen dat de mensen in individuele situaties vermoord werden. Uit het huidige onderzoek blijkt echter dat zij onderdeel waren van een massamoord.
Lees verder: https://westerndigs.org

Middeleeuwse waterpoort
In Veurne (België) werden tijdens grondwerken de resten van een middeleeuwse waterpoort – het Westwaterhek – vrij gelegd. Het Westwaterhek bestaat uit twee ronde torens in baksteen en werd gebouwd omstreeks 1390. Engelse represailles waren de aanleiding tot het versterken van heel wat steden aan de Vlaamse kust: in Veurne kreeg de oude 13de-eeuwse vesting een bakstenen weermuur, uitgerust met 33 halfronde torens.
Lees verder: https://www.archeonet.be

Romeinse vondsten
In het zuidoosten van Turkije zijn zoveel Romeinse vondsten gedaan dat het genoeg is om een heel museum mee te vullen. Bij opgravingen werden de overblijfselen gevonden van een laat Romeins Keizerlijk kasteel uit de vierde eeuw. Tijdens de opgravingen werden bronzen voorwerpen gevonden, kralen, metalen voorwerpen, zilverwerk en nog veel meer. Ook werden er 49 speelstenen gevonden die vermoedelijk tot een soort schaakspel behoorden.
Lees verder: https://www.hurriyetdailynews.com

Weer vier gouden ringen uit de bronstijd
Op het Deense eiland Zeeland zijn onlangs weer vier gouden ringen gevonden uit de Bronstijd. In 2009 waren bijna op dezelfde plek al zes soortgelijke ringen gevonden.
Lees verder: https://sciencenordic.com

‘Oude Egypte ontstond binnen zeven eeuwen’
De Oud-Egyptische beschaving ontstond veel sneller dan tot nu toe werd aangenomen. Dat blijkt uit een nieuw wetenschappelijk onderzoek. Het Oude Egypte kwam binnen zeven eeuwen tot stand. Tussen 3800 en 3100 voor Christus veranderde het land van een verdeelde regio met verschillende stammen in een koninkrijk waar één farao aan de macht was. De bevindingen zijn gebaseerd op koolstofdatering van meer dan 200 voorwerpen en menselijke overblijfselen uit de periode waarin de Eerste Dynastie over Egypte regeerde en de tijd die daaraan voorafging.
Lees verder: https://www.nu.nl en https://www.bbc.co.uk

Wetenschapper vindt eeuwenoud chocolade-ijs dessert
Een Engelse wetenschapper heeft een 350 jaar oud recept voor een chocolade ijsdessert ontdekt. Kate Loveman van de Universiteit van Leicester vond het recept in een pamflet over chocoladegerechten uit het dagboek van de Graaf van Sandwich, Sir Edward Montagu.
Lees verder: https://www.livescience.com

Amateurarcheoloog vindt resten Romeinse villa in Gooik
Amateurarcheoloog Bart Van Camp heeft bij werken voor de bouw van een nieuwe woning langs de Edingsesteenweg in het Vlaams-Brabantse Kester (België) restanten ontdekt van een Romeinse villa uit de 2de of 3de eeuw. Van Camp haalde uit de bouwput en het puin een duizendtal voorwerpen boven, waaronder potscherven, stukken ijzer, vensterglas en een mooie bronzen schrijfpen. Inmiddels heeft hij alles overgedragen aan het agentschap Onroerend Erfgoed.
Lees verder: https://www.archeonet.be

Oudste knoflook van Europa
Daphne Lentjes onderzocht hoe land in Zuidoost-Italië in de periode tussen ongeveer 1000 en 200 voor Christus werd gebruikt. In deze periode werden in dat gebied kolonies gesticht door Griekse migranten. Lentjes keek voor het eerst naar ontwikkelingen in landbouw en landschap over een lange termijn- niet alleen in de Griekse kolonies, maar ook in de inheemse nederzettingen in het binnenland. Een belangrijk deel van het onderzoek bestond uit de analyse van plantaardige resten: Lentjes bestudeerde meer dan 10.000 verkoolde fragmenten van granen, vruchten en hout van de sleutelsites Muro Tenente en l’Amastuola. Bij l’Amastuola, vijftien kilometer van de Zuid-Italiaanse stad Taranto, deed zij daarbij een spectaculaire vondst: de oudste knoflook van Europa. Het gaat om 27 verkoolde teentjes van ongeveer 2700 jaar oud. De nederzetting bij L’Amastuola was bewoond vanaf het einde van de achtste tot de eerste helft van de vijfde eeuw voor Christus. In Europa is knoflook tot nu toe alleen nog maar aangetroffen bij opgravingen uit de Romeinse periode en later. De oudste knoflook die tot nu toe in Italië was gevonden kwam uit de eerste eeuw na Christus.
Lees verder: https://www.vu.nl

Romeinse begravingen
Tijdens opgraving in Zcelin (Polen) hebben archeologen een urngraf en een crematiegraf gevonden uit de 1st/2e eeuw. De vorm van de urn en de gebruikte decoratietechniek zijn typisch voor het Elbe-gebied.
Lees verder: https://www.naukawpolsce.pap.pl

11.500 jaar oude skeletten
Bij opgravingen, uitgevoerd door een Japans team, in Hasankeyf (Turkijke) zijn graven met menselijke skeletten gevonden uit de Neolitische tijd (ca. 11.500 jaar geleden). Er komen jaarlijks zo’n 500.000 toeristen naar de historische stad Hasankeyf, maar een deel van het historische gebied zal onder water komen te staan zodra gestart wordt met het Ilisu Dam project, waar veel over te doen is.
Lees verder: https://www.hurriyetdailynews.com

Geen reacties

OKTOBER 2013

door Alexander van der Kallen 2013, ARCH NIEUWS

OKTOBER 2013

Relief
Tijdens opgravingen op het archeologisch complex Huaca Partida (Peru) is een relief gevonden dat de afbeelding laat zien van een man en een vogel. Het relief is drie meter hoog en twee meter lang. Het is zelden dat een dergelijk relief wordt gevonden, omdat ze werden gemaakt van klei en door de tand des tijds meestal dermate zijn aangetast dat er niets van overblijft.
Lees verder: https://www.peruthisweek.com

Beeld van een arend
In Londen is een stenen beeld gevonden van een arend. Het goed bewaarde beeld is 65 cm groot en is vermoedelijk zo’n 1900 jaar oud. Vermoedelijk gaat het hier om een grafmonument op een mausoleum. Resten van het mausoleum zijn ook gevonden. De arend heeft een slang in zijn bek, hetgeen de triomf symboliseert van het goed over het kwaad, een gangbaar Romeins motief.
Lees verder: https://londonist.com

Tablet met vloek
Tijdens opgravingen in het gebied dat bekend staat als de City of David (Israël) hebben archeologen een tablet gevonden. Op het tablet staat een tekst, waarin iemand vervloekt wordt. Het tablet is 1.700 jaar oud. De vloek had vermoedelijk iets te maken met een rechtszaak.
Lees verder: https://www.livescience.com

Middeleeuwse stadspoort
De archeologische dienst van SOLVA voert momenteel een archeologisch onderzoek uit op het Keizersplein in Aalst. In een eerste fase kwamen de restanten vrij te liggen van de voormalige Zoutstraatpoort. Deze middeleeuwse stadspoort bestond uit twee ronde torens, opgebouwd uit stevige blokken kalkzandsteen. De afstand tussen beide torens bedroeg 2,65 meter, net breed genoeg voor een kar. Er is ook een latere bakstenen aanbouw bewaard. Aan de buitenzijde ervan is de gedempte stadsgracht gesitueerd. Hierin zijn bakstenen sokkels aangetroffen, die geïnterpreteerd zijn als brugpijlers. Historisch kaartmateriaal toont aan dat parallel met het Keizersplein de 13de-eeuwse stadsmuur lag. Dit gedeelte vormde de verbinding tussen de Gentse poort, gelegen op het einde van de Nieuwstraat ter hoogte van het Vredeplein, en de Zoutstraatpoort. Over de volledige lengte stonden op regelmatige afstand zes torens. Vóór de muur, dus buiten de stad, was de stadsgracht gelegen.
Lees verder: https://www.archeonet.be

Romeinse ruïne
Een team van Portugese en Oostenrijkse archeologen hebben in Alcoutim (Portugal) een Romeinse ruïne gevonden uit de eerste of tweede eeuw v.Chr. De restanten die zijn gevonden doen vermoeden dat er een gebouw heeft gestaan van 2,35 meter hoog en 13,5 meter breed.
Lees verder: https://theportugalnews.com

Houten restanten ijzertijd ontdekt in Zweden
Archeologen hebben twee lange stukken weg uit de ijzertijd (rond en na de geboorte van Christus) ontdekt in Zweden. De onderzoekers stuitten in de stad Uppsala op meer dan honderd houten palen die die routes markeerden. Onder de maximaal 10 meter lange palen werden vaak stenen en (mogelijk menselijke) botten verstopt. De ene weg moet 1 kilometer lang zijn geweest, de tweede ongeveer 500 meter.
Lees verder: https://www.nu.nl

Viking gesp
Tussen alle archeologische vondsten bijna drie jaar geleden gedaan in Domburg bevindt zich een ongeveer 1200 jaar oude bronzen gesp afkomstig van de Vikingen. Op initiatief van de Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland (SCEZ) is dinsdag een workshop gehouden met deskundigen uit Nederland, België en Engeland. Daarbij werden tal van metalen voorwerpen bekeken die tijdens de opgraving op de plaats het Groentje in Domburg zijn gevonden. Een aantal experts kwam tot de conclusie dat één van de voorwerpen een metalen gesp van de Noormannen is, daterend uit de negende eeuw.
Lees verder: https://www.pzc.nl

Bijna 1,8 miljoen jaar oude mensenschedel gevonden
Bij opgravingen in het Georgische dorpje Dmanisi is een menselijke schedel van 1,77 miljoen jaar oud gevonden en de versteende resten van vier andere mensen. De vondst kan tot de conclusie leiden dat de menselijke stamboom minder vertakt is dan tot nu toe werd gedacht, schrijven wetenschappers vrijdag in Science. De schedel is van het geslacht homo, waartoe ook de huidige mens behoort.
Lees verder: https://www.nu.nl en https://phys.org

Wijnkelder
Een team van archeologen hebben in Nesebar (Bulgarije) een bijzonder goed bewaarde wijnkelder gevonden met amforen uit de vijfde eeuw voor Christus. De kelder is 2,60 x 2,50 meter. Er werden meer dan 30 amforen gevonden.

Lees verder: https://haemus.org.mk

Britten aten 8000 jaar geleden al kikkerbilletjes
In Engeland werden er 8000 jaar geleden al kikkerbilletjes gegeten. Dit blijkt uit een onderzoek van de vondst van verkoolde etensresten. Archeologen deden de vondst tijdens opgravingen in Amesbury in de buurt van Stonehenge.
Lees verder: https://www.theguardian.com

Zeldzame munt gevonden in Limburg
Een amateurarcheoloog heeft in de buurt van Stein een zeldzame munt uit de Romeinse tijd gevonden. Van de munt bestaan, voor zover bekend, maar twee exemplaren. Het andere exemplaar ligt in een Berlijns museum, meldt de NOS. Volgens de omroep is de munt drie jaar geleden gevonden. Het heeft volgens amateurarcheoloog Bux Westhovens jaren geduurd voordat duidelijk werd dat hij een bijzondere munt had gevonden.
Lees verder: https://www.limburger.nl

Graf van Romeinse soldaat
In Czelin (Polen) is bij opgravingen het graf gevonden van een Romeinse soldaat. Het graf dateert uit het eind van de eerste/begin van de tweede eeuw. In het graf werden o.a. een zwaard met een set schedeclips gevonden, delen van een schild en een paar bronzen gegoten gespen.
Lees verder: https://www.naukawpolsce.pap.pl

Belgisch Andesproject haalt schatten uit Titicacameer
Afgelopen zomer zijn een tweeduizendtal voorwerpen opgedoken tijdens een archeologisch project in het Titicacameer. De vondsten, waaronder diverse gouden en zilveren votiefgaven, behoren tot de Formatieve periode en de daaropvolgende Tiwanaku- en Incaculturen. Het project wordt uitgevoerd door het Belgische Andean Centre of Underwater Archaeology (ACUA) in samenwerking met de Université Libre de Bruxelles en het Boliviaanse Ministerie van Cultuur.
Lees verder: https://www.huffingtonpost.com

Prehistorische grotschilderingen vaak gemaakt door vrouwen
Handafdrukken in verschillende grotten suggereren dat de meeste prehistorische grotschilderingen werden gemaakt door vrouwen. Het merendeel van de handafdrukken bij prehistorische wandschilderingen in drie grotten in Frankrijk en Spanje lijken afkomstig te zijn van vrouwen. Slechts tien procent van de in verf achtergebleven afdrukken kunnen worden toegeschreven aan mannen en slechts vijftien procent aan pubers.
Lees verder: https://www.nu.nl

Romeinse villa
In Devizes in Wiltshire (UK) zijn de overblijfselen gevonden van een vermoedelijk 2000 jaar oude Romeinse villa. De overblijfselen worden nader onderzocht.
Lees verder: https://www.bbc.co.uk

Vondsten uit de steen- en bronstijd
Het archeologisch onderzoek op bedrijventerrein De Spelver II in Bilzen (België) heeft een aantal opvallende resultaten opgeleverd. Naast verschillende vondsten uit de steentijd, werden bewoningssporen gevonden vanaf de late bronstijd. Vooronderzoek via proefsleuven toonde eind 2012 al aan dat het gebied aan de Spelverstraat en Kapittelstraat in het verre verleden intensief werd bewoond.
Lees verder: https://www.archeonet.be

Tombe
Archeologen hebben in het noorden van China een aantal tombes opgegraven met ongeveer 300 vondsten. De tombes dateren het midden tot de late West Han Dynastie (206 v.Chr – 24 n.Chr) en het midden van de Tang Dynastie (618-907). Sinds de opgravingen zijn gestart zijn er al 73 tombes gevonden. De vondsten bestaan voornamelijk uit aardewerk en bronzen voorwerpen.
Lees verder: https://www.business-standard.com

’s Werelds oudste Joodse gebedenboek ontdekt
Wetenschappers hebben een bijzonder oud Joods gebedenboek ontdekt. Het boek dateert uit het jaar 840 en is het oudste Joodse gebedenboek dat tot op heden is teruggevonden. Het gebedenboek is van perkament en bevindt zich nog in de originele binding. Uit onderzoek blijkt dat het boek is te verdelen in zes secties.
Lees verder: https://www.scientias.nl

Prehistorische pijlen en boog
In de bergen van de provincie Oppland in Noorwegen zijn een boog en meerdere pijlen gevonden. De vondsten zijn tussen de 3800 en 5400 jaar oud. Door het smelten van de ijslaag in het Noorse hooggebergte kwamen de vondsten aan het licht. Martin Callanan, archeoloog aan de Noorse Universiteit voor Wetenschap en Technologie, vond de boog en de pijlen in 2010 en 2011. Samen met zijn collega’s beklimt hij elk jaar de bergen Trollheim en Dovre in Noorwegen, op zoek naar archeologische vondsten. De blootgelegde boog is 3,800 jaar oud en de oudste pijl is 5,400 jaar oud.
Lees verder: https://www.livescience.com

Vikingen waren niet wild maar sociaal
Vikingen waren veel socialer dan het stereotype beeld van het volk doet vermoeden, zo beweren Britse wetenschappers. Vikingen onderhielden behoorlijk complexe sociale netwerken die veel weg hadden van gestructureerde samenlevingen. Het volk had waarschijnlijk een sterk gemeenschapsgevoel. Het stereotype beeld dat Vikingen een groep verwilderde individuen waren, klopt dan ook waarschijnlijk niet.
Lees verder: https://www.nu.nl en https://www.sciencedaily.com/

Burchtmuur
De voorbije dagen waren de Antwerpse stadsarcheologen druk in de weer om meer dan duizend jaar stadsgeschiedenis onder één straat gedetailleerd in kaart te brengen. Tussen het Vleeshuis en het Steen onderzoekt de stedelijke dienst archeologie momenteel de resten van de middeleeuwse burchtmuur, de verdwenen historische bebouwing in de burcht en de vroegmiddeleeuwse aarden wal uit de late 9de eeuw, als voorganger van de stenen burcht. De opgravingen worden eind deze week beëindigd.
Lees verder: https://www.archeonet.be

Geen reacties

NOVEMBER 2013

door Alexander van der Kallen 2013, ARCH NIEUWS

NOVEMBER 2013

Vierduizend jaar oude fortificaties
Archeologen hebben in de noordwestelijke provincie van China, Shaanxi, de restanten gevonden van vierduizend jaar oude fortificaties. Er werden ruïnes gevonden van twee vierkante torens, die eens deel uitmaakten van de stadsmuur. Eén van de torens is 18 meter lang, 16 meter breed en vier meter hoog, terwijl de andere 11,7 meter lang is, 10 meter breed en drie meter hoog.
Lees verder: https://english.peopledaily.com

18de-eeuwse zilverschat
In Asse (België) presenteerden archeologen van Agilas een van de grootste 18de-eeuwse muntschatten uit België. De 611 zilveren munten, verdeeld over twee aardewerken recipiënten, werden tien jaar geleden al gevonden door een landbouwer, maar pas vanaf 2011 konden de munten onderzocht worden. De schat bestaat uit munten uit de zuidelijke Nederlanden, Oostenrijkse en Franse munten. De oudste munt dateert uit 1712, de meest recente munt is een exemplaar uit 1794. De schatvondst werd in 2003 gedaan bij verbouwingswerken aan een oude hoeve. De eigenaar verleende in 2011 toestemming om de munten te laten bestuderen.
Lees verder: https://www.archeonet.be

Geboorteplaats Boeddha
Deskundigen hebben in Nepal de exacte geboorteplaats van Boeddha ontdekt. Er zijn resten van een huis gevonden die stammen uit de zesde eeuw voor Christus. Men suggereert niet alleen dat Boeddha rond die tijd ter wereld kwam, maar ook dat hij – precies volgens de verhalen – in een tuin, onder een boom werd geboren. De opgravingen werden gedaan in de Maya Devi-tempel in Lumbini. De tempel werd – na door de jungle te zijn overwoekerd en vergeten – in 1896 herontdekt. Men concludeerde meteen dat dit de geboorteplaats van Boeddha was. Men baseerde die conclusie op een pilaar die bij de tempel werd gevonden. Op de pilaar staat beschreven hoe een machtige leider een bezoek bracht aan de geboorteplaats van Boeddha: Lumbini. De pilaar in kwestie stamde uit de derde eeuw voor Christus.
Zie video over de vondst: https://video.nationalgeographic.com

Oudste restanten van een huis
Ten zuidwesten van Jeruzalem (Israël) zijn de restanten gevonden van het oudste huis in dat land. Het huis is zo’n 10.000 jaar geleden gebouwd. De opgraving geeft een goed beeld van de bewoning in de regio. Er zijn vondsten gedaan die dateren van de achtste eeuw voor Christus tot het eind van de vierde eeuw voor Christus.
Lees verder: https://www.timesofisrael.com

Oudste stadszegel Rotterdam
Mogelijk hebben archeologen op de plaats waar in Rotterdam de Markthal wordt gebouwd het oudste stadszegel van de stad gevonden. Het gaat om een zegel uit de 14e eeuw van bijenwas dat in een koperen doosje eeuwenlang, meters onder de grond, bewaard is gebleven. Het Bureau Oudheidkundig Onderzoek Rotterdam (BOOR) licht het verhaal over de vondst toe in een fors rapport. Het koperen doosje met het zegel is gevonden in een huis dat dateert van rond 1400. ‘Gelet op de ouderdom is de eigenaar zuinig geweest op het zegel’, aldus de gemeente. Het ronde zegel is voorzien van een afbeelding en de randtekst CLAVIS.SIGILLI.DE.ROTTERDAM, ofwel ‘sleutel van het Rotterdamse zegel’.

Lees verder: https://www.ad.nl

3500 jaar oude beelden
Franse deskundigen hebben in de archeologische zone van Luxor (Egypte) twee beelden gevonden die dateren uit de periode van 1539 – 1075 v.Chr. De opgraving werd uitgevoerd in de patio van een tempel die gewijd is aan de oorlogsgod Montu. Een beeld is uit diorietsteen gehouden en is 69 cm hoog en 48 cm breed en is een afbeelding van een knielende priester.
Lees verder: https://www.globalpost.com

Oudste wijnkelder ter wereld?
In het noorden van Israël is bij een opgraving waarschijnlijk de oudste wijnkelder ter wereld ontdekt. De vondst werd gedaan in de ruïne van een 3700 jaar oud paleis. De wijnkelder is drie bij vijf meter groot. Er zijn ongeveer veertig grote kruiken aangetroffen waarin een voorraad van zo’n tweeduizend liter wijn opgeslagen kon worden.
Lees verder: https://popular-archaeology.com

Meer dan 600 zegels en amuletten
Scholieren hebben in Turkije een ongebruikelijke vondst gedaan. Zij vonden meer dan 600 zegels en amuletten. Een dergelijk groot aantal is zeer ongewoon, verklaart archeoloog Dr. Michael Blömer aan het eind van het opgravingsseizoen. Het grote aantal bewijst ook hoe belangrijk zegels en amuletten waren om een god te vereren. Veel vondsten laten scenes van verering zien.

Lees verder: https://www.redorbit.com

Romeinse villa
Archeologen hebben in Loutraki (Griekenland) de overblijfselen gevonden van een grote Romeinse villa met de restanten van een spa en thermale baden. De stad Loutraki staat ook nu nog bekend om zijn spa en baden.
Lees verder: https://greece.greekreporter.com

Armbanden
In een veld in Witherley (UK) zijn in een Romeinse kist twee armbanden gevonden, die minstens 1600 jaar oud zijn. Beide armbanden werden gevonden op de bodem van de kist. Eén is in goede conditie, de ander niet.
Lees verder: https://www.bbc.co.uk

Oudste touw ter wereld ontdekt in verblijf Neanderthalers
Wetenschappers hebben waarschijnlijk de oudste touwresten ter wereld ontdekt tussen de resten van een Neanderthalerkamp in Frankrijk. Het gaat om een 0,7 millimeter lang draadje van 90.000 jaar oude plantvezels die in elkaar zijn gedraaid. De plantvezels, die zijn aangetroffen op een voormalige verblijfplaats van Neanderthalers genaamd Abri du Maras in het zuiden van Frankrijk, raken normaal gesproken niet met elkaar verweven in de natuur.
Lees verder: https://www.nu.nl

Tempel
Een team van Iraanse en Italiaanse archeologen hebben in de regio Kaleh Chendar (Iran) de overblijfselen van een tempel opgegraven. Een groot deel van de tempel is gebouwd met grote stenen, maar ook bakstenen.
Lees verder: https://www.tehrantimes.com

Neanderthalerkamp
Bij werkzaamheden aan een ondergrondse parkeergarage in Den Bosch is een neanderthalerkamp gevonden uit de oude steentijd. De gemeente spreekt van een unieke vondst; het is het best bewaarde kamp van Nederland. Het kamp is 40.000 tot 60.000 jaar geleden opgezet. Er zijn vuurstenen gevonden en tientallen werktuigen. Ook zijn er menselijke resten gevonden en overblijfselen van een wolneushoorn; een behaarde neushoorn die tienduizenden jaren geleden ook in Nederland voorkwam. Het neanderthalerkamp is in zeer goede staat. Dat komt vermoedelijk doordat het vrij snel bedekt is met aarde. Daardoor is het kamp goed geconserveerd. Volgens de gemeente Den Bosch kan door de vondst gereconstrueerd worden hoe de regio er in die tijd uitzag.
Lees verder: https://nos.nl

Romeins beeld
Italiaanse archeologen hebben een marmeren beeld naar boven gebracht, dat door een duiker was gezien bij een keizerlijk paleis dat geheel onder water ligt in de Baai van Napels. De vondst wordt belangrijk genoemd vanwege de kwaliteit van het marmer en het voortreffelijke vakmanschap van het beeld. Het betreft het beeld van een vrouw zonder hoofd en armen.
Lees verder: https://www.globalpost.com

4.500 jaar oud gebouw
In centraal Turkije zijn de restanten gevonden van een 4.500 jaar oud gebouw, dat waarschijnlijk toebehoort heeft aan een belangrijk persoon. In Anatolië is nog nooit eerder zo’n groot gebouw gevonden.
Lees verder: https://www.worldbulletin.net

Molenstenen uit de late middeleeuwen gevonden in Geulle
Tijdens graafwerkzaamheden aan de grensmaas zijn in Geulle vier middeleeuwse molenstenen gevonden. De stenen zijn nooit gebruikt en eeuwen geleden tijdens het vervoer per boot of paard en wagen door een ongeluk op deze plek geraakt. Volgens de onderzoekers komen de molenstenen uit een steengroeve in het Eifelgebied en hebben de stenen een wetenschappelijke waarde.

Lees verder: https://www.marsnamagazine.nl en https://www.denieuwegrensmaas.nl

Toetanchamon stierf mogelijk door botsing
De Egyptische farao Toetanchamon is mogelijk gestorven door een botsing met zijn strijdwagen. Britse wetenschappers denken dat ze het mysterie rond de dood van de beroemde farao hebben opgelost. De conclusies van het onderzoek van de Egypt Exploration Society werden zondag 10 november getoond in een documentaire van de Britse omroep Channel 4. De verwondingen van de jonge farao, die stierf op zijn 19e, zijn in een computersimulatie vergeleken met verwondingen die bij een ongeval met een strijdwagen hadden kunnen ontstaan.
Lees verder: https://www.nu.nl en https://news.discovery.com

Woningen uit midden Bronstijd
De bodem van Velsen bewaart volop sporen uit een ver verleden, blijkt maar eens te meer. Tijdens archeologisch onderzoek tussen de A9 en de A22 zijn onlangs archeologisch waardevolle ontdekkingen gedaan. Zo zijn er onder andere twee woningen uit de Midden-Bronstijd gevonden (ca. 1300 voor Christus), aardewerk, resten van dieren en schelpen.
Lees verder: https://www.ijmuidercourant.nl

Tuberculose in 7000 jaar oud lichaam
Archeologen hebben in een 7.000 jaar oud skelet de bacterie die tuberculose veroorzaakt gevonden. Het is een van de oudst aantoonbare gevallen van tuberculose en dus een belangrijke vondst. De ontdekking biedt tegelijkertijd belangrijke informatie over het ontstaan van een andere ziekte. Door een team van de Universiteit van Szeged zijn in totaal 71 skeletten onderzocht, afkomstig van een opgravingslocatie in Hódmezővásárhely-Gorzsa in Zuid-Hongarije.
Lees verder: https://www.sciencedaily.com

Benen fluiten
Archeologen hebben in de Henan provincie (China) drie benen fluiten gevonden die zo’n 8.000 jaar oud zijn. Eén fluit met vijf gaatjes is compleet gevonden. De langste fluit is 20 cm lang, heeft twee gaatjes en is in drie stukken gebroken. Uit de vondst blijkt dat de mensen al zo’n 8.000 jaar geleden affiniteit hadden met muziek.
Lees verder: https://europe.chinadaily.com.cn

3000 jaar oud religieus centrum
In het noorden van de Peruaanse regio Lambayeque hebben archeologen de restanten gevonden van een 3000 jaar oud religieus centrum. De site, die het Orakel van Congona wordt genoemd, werd in twee periodes gebruikt en één van deze periodes toont duidelijk de Chavin invloed aan. De Chavin cultuur is een van de belangrijkste pre-Inca culturen van het noorden van Peru. In het centrale deel van de tempel zijn twee monolieten gevonden waarop afbeeldingen staan die typisch zijn voor de Chavin cultuur.
Lees verder: https://www.globalpost.com

Geen reacties

EEN BIJZONDERE MUNTSPELD ACHTER HET ENGELSE HUIS

door Alexander van der Kallen publicaties

EEN BIJZONDERE MUNTSPELD ACHTER HET ENGELSE HUIS

In de winter en het voorjaar van 2005 is er archeologisch onderzoek uitgevoerd op het terrein aan de Geweldigerstraat, waar voorheen Schildersbedrijf de Waal gevestigd was. Op het terrein zijn sporen uit allerlei tijden aan het licht gekomen, onder andere de resten van een vroeg 15^e eeuwse leerlooierij. Marco Vermunt zal in een van de komende nieuwsbrieven hier nog een artikel aan wijden. Eén vondst wil ik er nu reeds uitlichten.

In de tweede werkput kwam uit een 15^e eeuwse ophogingslaag een bijzondere vondst, namelijk een broche gemaakt van een koperen munt, een zogenaamde muntspeld. Dit is de eerste keer dat een dergelijk sieraad in Bergen op Zoom werd gevonden. Eerder is er wel een tinnen muntspeld uit de 14^e eeuw gevonden op het Gouvernementsplein. Deze was echter niet van een echte munt gemaakt.

Een muntspeld of muntfibula is een broche, die puur werd gebruikt als sieraad en dus niet, zoals zijn Romeinse tegenhanger, gebruikt werd om de kleding mee te sluiten.

In de Merovingische en Karolingische periode wordt er gesproken over pseudo-muntfibula’s omdat deze (meestal gouden) fibula’s waren vervaardigd naar voorbeeld van bestaande munten. Er zaten dus geen echte munten in verwerkt. In de 8^e en 9^e eeuw komen er onder andere via de Vikingen vele Arabische zilveren en gouden munten naar onze streken. Kijk bijvoorbeeld maar eens naar de muntschatten die op Wieringen zijn gevonden. Deze hoofdzakelijk zilveren munten zijn de eerste munten die op “grotere schaal” tot muntfibula werden vermaakt. De munten die toen in “Nederland” circuleerden, waren over het algemeen veel te klein om er een muntspeld van te maken. Het zal onder de Romeinen zeker ook gebeurd zijn, maar daar worden veel minder voorbeelden van gevonden.

Tot in de 12^e en 13^e eeuw worden Arabische munten tot muntfibula vermaakt. Wanneer in de 14^e eeuw de tinnen pelgrimsinsignes in opkomst zijn, verschijnen ook de eerste tinnen pseudo-muntfibula’s. In tegenstelling tot hun vroeg Middeleeuwse broertjes, lijken deze fibula’s veel sterker op de bestaande munten van die tijd. Een mooi voorbeeld is dit grote exemplaar in de vorm van een Engelse rozennobel gevonden te Sluis. Wat de betekenis achter het gebruik van muntspelden is, is niet exact bekend.

Muntspeld Rozennobel uit Sluis

In de vroege Middeleeuwen stond op de muntspeld vaak de afbeelding van een sterk gestilleerde kop, mogelijk overgenomen van de toen voorkomende munten met een al even gestilleerde kop van de (lokale) heerser.

In de volle en late Middeleeuwen zien we de muntspelden gemaakt van Arabische munten. Vermoedelijk hadden de muntspelden toen een puur decoratieve functie. Het is namelijk niet waarschijnlijk dat de munten gebruikt werden om wat er op de munten geschreven stond. Maar zeer weinig mensen zullen in deze streken in die tijd de Arabische taal machtig zijn geweest.

In de 19^e eeuw dacht de Franse grote verzamelaar van tinnen insignes, Arthur Forgeais, dat de drager van de muntspeld op die manier zijn politieke voorkeur en partijschap uitdroeg. Zo zou bijvoorbeeld de afbeelding van een Engelse nobele aangeven dat de drager loyaal was aan de Engelsen. Maar gezien de grote variaties in de voorkomende voorstellingen is dit niet waarschijnlijk. Ook is er wel eens gesuggereerd dat de spelden werden gebruikt om geldzakken met een bepaalde muntsoort te labelen. De meest waarschijnlijke reden is echter dat de spelden puur voor de sier gedragen werden.

In tegenstelling tot goud en zilver, was tin enigszins betaalbaar voor de arme Middeleeuwer. Op die manier kon hij zijn waarschijnlijk sobere kleding wat opsieren.

Nu weer even terug naar onze eigen vondst uit de Geweldigerstraat. Na ongeveer een jaar lang in spanning zitten, tot de reiniging en conservering van de muntspeld gereed was, hebben we hem eindelijk kunnen determineren. De hier gevonden muntspeld is gemaakt van een Arabische munt uit de 13^e eeuw. Het gaat om een imitatie van een dirhem van de Ayyubiden uit Damascus van Al Salih Ismail (1237-1245) met kalief Al Mustazim.

voorzijde muntspeld

achterzijde muntspeld

Muntfibula’s van Arabische munten worden in het noorden van Nederland en Duitsland wel vaker gevonden. We zien dan vooral de 8^e en 9^e eeuwse zilveren dirhems en de 12^e en 13^e eeuwse gouden dinars, waar muntspelden van gemaakt worden. Ook worden er daar muntfibula’s gevonden van lokaal nageslagen dinars van een zeer laag gehalte goud of messing, vaak met teksten in fantasie-arabisch.In Groningen is tijdens rioleringswerkzaamheden in 2001 een dergelijk exemplaar gevonden.

voorzijde muntspeld uit Groningen

achterzijde muntspeld uit Groningen

In het zuiden van Nederland worden ze eigenlijk niet gevonden. Dat maakt onze vondst natuurlijk speciaal.

Er is echter nog iets bijzonders met onze muntspeld aan de hand. Het gaat hier, zoals gezegd, om een imitatie van een dirhem maar niet om een lokaal gemaakt product. Onze imitatie is gemaakt in het nabije oosten door de kruisvaarders en waarschijnlijk door een kruisvaarder gebruikt voor het maken van een muntspeld en mee naar Bergen op Zoom genomen. Het namaken van munten van de Ayyubiden door de kruisvaarders was vooral in de eerste helft van de 13^e eeuw populair. In 1250 heeft de paus een verbod uitgevaardigd op de verdere aanmaak van dit soort munten, ze waren immers van de heidenen en stonden vol met Arabische religieuze teksten. Nieuwe munten moesten een kruisje, de christelijke jaartelling en de geloofsbelijdenis (maar dan in het Arabisch) dragen. De dynastie van de Ayyubiden werd gesticht door Al Salhi Al-Din, beter bekend als Saladin, een Koerdische leider uit Tikrit. De Ayyubiden regeerden van 1171 tot 1260 over een groot gebied in het Midden-Oosten. Saladin versloeg verpletterend de kruisvaarders in 1187.

Het is voor zover wij weten de eerste keer dat er een dirhem van de kruisvaarders, welke al dan niet tot muntfibula verwerkt is, gevonden is in Nederland.

Gepubliceerd in de nieuwsbrief Archeologie en Monumenten nr. 33 van september 2006 van de Stichting In den Scherminckel te Bergen op Zoom

2 reacties

GESPEN

door Alexander van der Kallen publicaties

GESPEN

De gesp zoals we die nu kennen is primair een Romeinse uitvinding. Zij waren de eersten die gebruik maakten van een beugel met een angel dat door een gaatje in een riem diende te worden gestoken. Het waren echter de Kelten die voor het eerst objecten gingen gebruiken voor het sluiten van kleding in een andere vorm dan de fibula.

Iedereen is waarschijnlijk wel bekend met de grote hoeveelheden gouden voorwerpen die door de, hoofdzakelijk op het Ierse eiland wonende, Keltische volkeren zijn gemaakt. Deze worden gevonden in grote schatvondsten van soms wel honderden voorwerpen bij elkaar. Meestal bestaan dergelijke vondsten hoofdzakelijk uit arm- en nekbanden. Een enkele maal zitten er in deze schatvondsten ook voorwerpen die enigszins lijken op armbanden maar daar eigenlijk veel te plat voor zijn of een veel te grote opening hebben waardoor deze nooit op de arm zou kunnen blijven hangen. Ze bestaan uit een brede lage boog uitlopend in een schelp aan iedere zijde. De bogen zijn massief gegoten, de schelpen bestaan uit een zeer dun plaatje goud.

Keltische “dress fastener”

De totale lengte varieert tussen de 15 en 25 cm. Het idee is dat deze objecten gebruikt werden voor het sluiten van kleding. De twee brede schelpen een weerszijden van de boog werden door een gat in de kleding gestoken. Op een zelfde manier als een knoop in een knoopsgat. Op die manier kon een kledingstuk tot op zekere hoogte worden gesloten afhankelijk van de afstand tussen de twee schelpen. Een goede Nederlandse naam voor deze voorwerpen is er niet, maar de Britten noemen dit een “dress fastener”. Mocht je ooit in Dublin op vakantie zijn ga dan beslist langs het National Museum of History and Archeology voor een schitterende collectie waarin zich ook diverse van deze dress fasteners bevinden.

De oorsprong van het woord gesp is niet exact bekend. De Engelse benaming is buckle. Dit is afkomstig van het Latijnse woord Buccala wat wangband of vizier betekent. Dit verklaart waarschijnlijk waarom de gesp onder de Romeinen een militaire oorsprong heeft. Zoals gezegd waren de Romeinen de eerste die de gesp gebruikten in de vorm zoals we die heden ten dage nog steeds kennen. Een gesp bestaat in feite uit slechts 2 onderdelen: de beugel (al dan niet met tussenstijl) en de angel.

In de Romeinse tijd heeft de gesp vooral een functionele functie. Het is dan ook de meest ideale manier om 2 riemen met elkaar te verbinden. Dat de gesp zijn oorsprong vindt in het militaire deel van de Romeinse cultuur is niet vreemd en is vooral te verklaren door de gebruikelijke kleding van een Romeinse soldaat in die tijd. Deze bestond uit vele verschillende delen welke met leren riemen door middel van gespen met elkaar werden verbonden.

Vroege Romeinse gespen hebben vaak een simpele rechthoekige vorm. Later ontwikkelen vooral de militaire exemplaren zich tot sierlijke vormen om aan het eind van de Romeinse tijd te zijn verworden tot rijk geornamenteerde objecten. Zie bijvoorbeeld de gesp hieronder. Let op de gestileerde paardenkoppen aan de basis van de angel?

In de periode na de Romeinse tijd zet deze trend zich voort. Gespen uit deze periode zijn zeer rijk versierd. Niet alleen de ovale of D-vormige beugel maar vooral ook de beslagplaat waarmee de gesp aan de riem was verbonden, waren voorzien van de nodige ornamentatie. Het meest voorkomende zijn afbeeldingen van dieren (paarden) maar ook mensen worden op dit soort gespen aangetroffen. In de vroege periode nog duidelijk herkenbaar maar later steeds meer gestileerd. Gespen waren vaak gemaakt van ijzer en koperlegeringen maar de rijken konden zich ijzeren gespen met zilver inlegwerk of gespen helemaal van zilver of goud met inlegwerk van emaille en edelstenen veroorloven. Het vakmanschap van de metaalbewerkers uit die tijd is lange tijd ongeëvenaard geweest. De gesp en vele beslagstukken op de riem was in de vroege middeleeuwen een echt statussymbool. Hierdoor was de functionaliteit van de gesp wel eens van ondergeschikt belang aan het uiterlijk.

Een van de mooiste en meeste bekende voorbeelden is toch wel de gesp welke is gevonden in het scheepsgraf in het Engelse Sutton Hoo. Deze werkelijk uitzonderlijk knap gemaakte gouden gesp uit ca. 625 na Chr. heeft waarschijnlijk toebehoord aan Koning Raedwald of East Anglia.

gouden gesp, ca. 625 n.Chr.

Aan het einde van de 10e eeuw laten we de grote en opzichtige gespen achter ons en vallen we terug op de wat simpelere kleine uitvoeringen met een ovale of D-vormige beugel. De beugel is nog wel vaak rijkelijk versierd, maar is niet meer te vergelijken met hun Merovingische en Karolingische voorgangers. De grote beslagplaat word vervangen door een veel kleiner exemplaar, soms gegraveerd met ingewikkelde dierfiguren of geometrische patronen. Uit zondering hierop vormen gespen uit het Franse Limoge. Deze gespen uit de late 12e en 13e eeuw hebben een grote brede beugel met tussenstijl en beslagplaat die bevestigd is aan de recht afgewerkte zijkant.

Allen zijn rijk geornamenteerd met emaille inlegwerk op de beugel. De vierkante beslagplaat is voorzien van verhoogde stilistische dier- of mensfiguren en ingelegd met emaille, voornamelijk in de kleuren rood en blauw. Het geheel was op het metaal nog eens verguld wat zorgde voor een zeer opvallend uiterlijk. Opvallend bij deze gespen is dat de angel en de beslagplaat aan verschillende delen van de beugel zijn bevestigd. Iets wat tot dat moment nog niet eerder werd gedaan. Dergelijke gespen zijn zeer zeldzaam en er is dan ook maar een handvol complete exemplaren bewaard gebleven.

In de 2e helft van de 13e eeuw wordt steeds minder gebruik gemaakt van emaille. Beslagplaten worden dan steeds meer alleen gegraveerd. Aan het einde van de 13e eeuw verdwijnen dit soort gespen geheel uit de archeologische contexten. In Bergen op zoom is op het terrein van de voormalige zeilmakerij van Ribbens in een kuil met laat 13e eeuws pottenbakkers afval een vierkante beslagplaat gevonden met daarop de gravering van een gekroonde M. Het geheel vertoont nog resten van vergulding. Omdat de gravering nogal kinderlijk aan doet is het niet met zekerheid te zeggen dat het hier om een stuk uit Limoge gaat. Mogelijk hebben we hier te maken met een lokaal product dat is gemaakt naar Frans voorbeeld.

De late middeleeuwen is een tijd waarin de gesp een grote vormevolutie doormaakt.
In de 14e eeuw komen gespen met een rechthoekige vorm, een ovale vorm, een ronde vorm en D-vormig naast elkaar voor. Ook de dubbel ovaal vorm (8-vormig) heeft zijn opkomst in de late 14e eeuw. Een onderscheid in vorm naar functie is niet echt te maken. De grootte van de gesp is natuurlijk wel deels bepalend voor de functie die de gesp zal hebben gehad. Een gespje van 1½ cm zal niet gebruikt zijn om de broekriem mee te sluiten. Op het Gouvernementsplein zijn bij het archeologisch onderzoek naar het pestkerkhof in 1999 diverse skeletten opgegraven waarbij op het bekken (onder de handen) een ronde gesp werd aangetroffen. Het is aannemelijk gezien de positie op het lichaam dat deze gebruikt zijn als gesp voor het sluiten van bijvoorbeeld een broekriem. We kunnen echter een symbolische functie niet uitsluiten.

Veruit de meeste lichamen werden gevonden met de handen over elkaar gevouwen ter hoogte van het kruis. Een logische plaats voor het aantreffen van een broekriemgesp.

Echter uit een niet nader onderzocht massagraf zijn met de metaaldetector nog 2 gespen geborgen. De handen van de overledenen waren naast het lichaam gepositioneerd. Onder iedere hand lag 1 gesp. Zijn de gespen doelbewust onder de handen van de overledenen geplaatst om ook in het hiernamaals een verbintenis met de nabestaanden te creëren of is de positie een toevalligheid? Er zijn immers genoeg skeletten opgegraven waarbij geen gespen zijn gevonden.

In de 14e eeuw zien we dat de angelrust (de plaats op de beugel waarop de angel rust) steeds vaker versierd word. In het begin is dit nog heel minimaal met enkele lijntjes of een verdiept stukje in de beugel waar de angel in valt. Maar naarmate we verder komen in de tijd en men ook de rest van de beugel meer gaat versieren worden de angelrusten steeds meer geprononceerd. Een mooi voorbeeld van een op een akker aan het Benedenbaantje gevonden dubbel ovaal gesp, die aan beide zijden van de beugel een angelrust in de vorm van D-gesp heeft, ziet u hier onder.

In de 16e eeuw wordt de simpele gesp, waarbij de angel bevestigd zit aan de beugel, geheel verdrongen door de gesp met tussenstijl. Dit model maakt in de periode tussen ca. 1450 en 1700 vele vormveranderingen door die voornamelijk kunnen worden toegeschreven aan de veranderende smaak van de gebruiker. De gesp wordt dus een echt modeartikel.

In de 17e eeuw vindt er sinds lange tijd een functionele vernieuwing plaats in het uiterlijk van de gesp. Aan de tussenstijl wordt om de angel een zogenaamde haakbeugel bevestigd. Het idee hierachter was dat de haakbeugel achter de riem gehaakt kon worden teneinde een betere bevestiging van de riem te bewerkstelligen. Om de haakbeugel goed te kunnen bevestigen werd de meegegoten tussenstijl vervangen door een secundair aangebrachte pin. Deze pin, meestal van ijzer, stelde de gebruiker in staat om het soort haakbeugel aan de gesp te variëren. Omdat ijzer in de bodem snel wegroest worden er vaak 17e en 18e eeuwse gespen gevonden waarvan de tussenstijl ontbreekt. Alleen de beugel is dan bewaard gebleven.

In de 18e eeuw zien we de schoengesp, welke gebruikt werd om de leren riempjes van de schoen aan elkaar te verbinden, steeds groter worden. Schoenen zijn inmiddels zodanig gemaakt dat de gesp eigenlijk zijn functie verliest, maar toch blijft hij op de schoen bevestigd zitten. Kijk maar eens naar oude 18e eeuwse schilderijen met afbeeldingen van rijkere personen. Zij hebben vaak grote zilveren gespen op de schoenen. Ook hogere militaire of marine officieren hebben dergelijke gespen op de schoenen.

In de schatvondst, die in 2003 door twee bouwvakkers werd gedaan op het Ribbens terrein aan de Rijtuigweg, zaten ook een viertal van dergelijke zilveren schoengespen.

In de 19e en 20e eeuw verwordt de gesp weer tot een alledaags gebruiksvoorwerp.

In vroeger tijden werden de gespen vooral gemaakt van metaal, maar ook hout en been werden gebruikt. In een enkel geval werd zelfs gebruik gemaakt van bergkristal voor de beugel.

Tegenwoordig wordt de metalen gesp steeds meer verdrongen door de plastic veiligheidssluiting. Zal deze de gesp ooit helemaal gaan vervangen en komt er hiermee een eind aan een product dat meer dan 2000 jaar stand heeft gehouden? We zullen het zien…

Gepubliceerd in de nieuwsbrief Archeologie en Monumenten nr. 36 van juni 2007 van de Stichting In den Scherminckel te Bergen op Zoom

Eén reactie

DE METAALVONDSTEN VAN DE AUGUSTAPOLDER

door Alexander van der Kallen publicaties

DE METAALVONDSTEN VAN DE AUGUSTAPOLDER

In de periode tussen december 2005 en juni 2006 heeft er in de Augustapolder grootschalig archeologisch onderzoek plaatsgevonden. De resultaten hiervan worden momenteel uitgewerkt tot een rapportage. In het artikel van Marco Vermunt is al het nodige te lezen over de gevonden sporen en structuren. Ik wil ik wat dieper ingaan op één van de vondstcategorieën: de metalen voorwerpen.

De opgravingen hebben vele honderden sporen opgeleverd, uiteenlopend van paalkuilen van middeleeuwse boerderijen tot waterputten en erfscheidingsgreppels. Uit deze sporen zijn vele duizenden aardewerkscherven geborgen. Maar naast heel veel aardewerk heeft deze opgraving ook een paar verrassende metalen voorwerpen opgeleverd. Enkele van deze voorwerpen zijn met name bijzonder vanwege hun ouderdom. Ze dateren namelijk uit de tijd tussen ca. 900 en 1000 na Chr. Een periode waarover we nog maar weinig weten van het huidige Bergen op Zoom. Het afgelopen jaar zijn deze voorwerpen vakkundig gereinigd en geconserveerd en recentelijk naar het archeologisch depot geretourneerd.

Stijgbeugelbeslag met fabeldier, 10e eeuw

Het gaat onder andere om een zogenaamd stijgbeugelbeslag en een fibula, een soort broche.
Het stijgbeugelbeslag bestaat uit een licht gekromde vorm, uitbundig versierd met de kop van een fabeldier en vele doorboringen rondom, wat het fabeldier veel beter doet uitkomen.
Het stukje is gemaakt van een koperlegering, vermoedelijk brons en meet slechts 27 bij 36 millimeter en dateert uit de 10e eeuw. Een dergelijk beslag zat gemonteerd aan de bovenkant van de stijgbeugel en was dus duidelijk voor voorbijgangers te zien. Deze beslagen vormden overigens slechts een klein deel van de decoratie van het paard. Overal op de uitrusting en tuigage waren rijkelijk versierde beslagen aanwezig. Het beslag moest voorkomen dat de leren riem ging scharnieren ten opzichte van de ijzeren stijgbeugel. Dit om het op- en afstappen te vergemakkelijken.Een soortgelijk beslag in uitvoering en voorstelling is in 2007 gevonden bij graafwerkzaamheden rondom de Sint Eligiuskerk in Eine (Oudenaarde).

De werking en bevestiging van het stijgbeugelbeslag Late Saxon Stirrup-strap Mounts, David Williams, 1997

Ruim de helft van de in de Augustapolder gevonden metalen voorwerpen zijn afkomstig uit hetzelfde spoor met het nummer F555.
Dit spoor kan vermoedelijk het best geïnterpreteerd worden als oude weg of pad, aan weerszijden geflankeerd door plaggenwalletjes. De vulling of ophoging van het pad binnen de plaggenwallen bevat een breed scala aan materialen uit ruim acht eeuwen.

Stervormige Ottoonse fibula uit de 10e eeuw

Tot de oudste vondsten behoort een stervormige fibula uit de 10e eeuw. De grootste hoeveelheid materiaal die in dit spoor is aangetroffen dateert echter uit de 16e en 17e eeuw. Met een diameter van slechts 18 millimeter is de fibula uit de ophoging van het pad één van de kleinste type fibula die ooit is gemaakt. Een fibula is oorspronkelijk een uitvinding uit de IJzertijd en was bedoeld voor het sluiten van kleding, een tweeduizend jaar oude veiligheidsspeld zeg maar.

De fibula was vooral populair in de Romeinse periode, waarin dit gebruiksvoorwerp nog meer aan mode onderhevig was dan tegenwoordig het geval is met bijvoorbeeld kleding of auto’s. In de Romeinse periode is de fibula zowel een sieraad als een hulpmiddel om kleding mee te sluiten. Een goede duizend jaar later is de fibula zo klein geworden dat van een functie als kledingsluiting geen sprake meer is. Het is dan een puur decoratief sieraad geworden.

Het in de Augustapolder gevonden exemplaar dateert uit de 10e eeuw na Chr. Het midden van de 8-puntige stervorm vertoond een verdieping in het metaal. Oorspronkelijk heeft hier een kleine parel van glaspasta op gezeten, echter deze heeft de tand des tijds helaas niet doorstaan.

Onder de metaalvondsten waren ook twee mesheftbekroningen. Het gebruik van mesheftbekroningen komt pas echt in zwang in de 14e eeuw met de opkomst van de plaatangel. De angel is het deel van het mes dat zich in het heft bevindt. Er bestaan twee soorten angels. Namelijk de plaatangel, waarop de losse delen van het heft werden bevestigd, en de naaldangel of schachtdoorn. Dit laatste type angel werd gebruikt voor zogenaamde opschuifheften.

Het eerste van de twee bekroningen is afkomstig van een mes met opschuifheft en zat bevestigd op de overgang van het heft naar het lemmet. Het diende ter bescherming van het heft tijdens het opschuiven van het heft aan de naaldangel en voorkwam dat het lemmet tijdens het gebruik het heft zou beschadigen.
De tweede bekroning zit bevestigd op een mesheftfragment met plaatangel. De bekroning word gevormd door twee gegraveerde messing plaatjes aan weerszijden van het heftuiteinde welke met behulp van koperen nageltjes aan de plaatangel zijn bevestigd. Het heft op de rest van de plaatangel heeft bestaan uit twee belegplaten van hout of been. Aan de ene zijde toont de bekroning een gravering van een banderol in een veld. Op de banderol is zeer vaag nog een tekst waarneembaar. De vrij korte tekst lijkt te beginnen met de letter M. Het is daarom aannemelijk dat hier het woord MARIA op gegraveerd staat. Op de andere zijde is de bovenste helft van een zittend (vrouw?)figuur zichtbaar met een staf of iets dergelijks in haar handen. Op dergelijke uit de 16e eeuw daterende heftbekroningen staan vaak religieuze afbeeldingen weergegeven. Helaas is de afbeelding te vaag om hier een goede foto van te tonen.

Onder de overige metaalvondsten uit ditzelfde spoor (F555) bevinden zich onder andere nog een tinnen dopje van een naaldenkoker, een messing vingerhoed uit de vroege 16e eeuw, een taps toelopende messing riemtong welke aan het uiteinde is versierd met een klein eikeltje.

16e eeuwse riemtong

Eveneens uit de 16e eeuw een sterk verwrongen onbekend voorwerp. Mogelijk gaat het hier om een stuk meubelbeslag. Voorts komen er uit de vulling nog een viertal munten. Het betreft hier enkel 17e eeuwse koperen munten. Een duit van West Friesland uit 1604 (Verkade 75.7), een duit van zeeland uit 1609 (Verkade 95.5), een vrijwel geheel glad gesleten en daardoor niet nader toe te schrijven Double Tournois uit Frankrijk en een niet nader te determineren koper stukje. Een andere vermeldenswaardige vondst is die van een zware ijzeren kloofbijl. Deze bijl werd gevonden in de insteek van een klein keldertje. Na restauratie bleken op de 20,5 centimeter lange bijl helaas geen merktekens aanwezig. De bijl is op basis van de uitvoering niet te dateren. Een kloofbijl van 50 jaar oud ziet er hetzelfde uit als een van 500 jaar oud. Echter op basis van de vindplaats, de insteek van de kelder, kan de bijl gedateerd worden omstreeks 1500.

IJzeren kloofbijl uit de kelderinsteek, ca. 1500

Het keldertje zelf bevatte naast zeer veel puin nagenoeg geen vondsten. Tegen de westmuur werd in het midden van de kelder wel een veegpot in de vloer aangetroffen. Deze was echter slechts fragmentarisch aanwezig. Het betreft een grape met manchetrand uit circa 1550 waarvan grote delen van de rand en schouder ontbreken.

De hele opgraving heeft slechts een 7-tal munten opgebracht. Naast de vier in F555 aangetroffen exemplaren is er nog een niet nader te determineren oord van Philips II uit ca. 1580 aangetroffen in de vulling van een kleine (paal)kuil. Twee duiten werden geborgen uit de stort bij het aanleggen van werkput 5 en 6. Het betrof hier een duit van Utrecht uit 1625 (Verkade 116.2) en een duit van Zeeland zonder jaartal (Verkade 95.5).

Een laatste metaalvondst werd gedaan door een detectoramateur toen de opgraving reeds was afgerond. Het betreft hier een Karolingische fibula in de vorm van een halve maan, een zogenaamde lunafibula. Met behulp van kleine zilverdraadjes zijn op de bovenzijde van de fibula drie afzonderlijke vakjes gecreëerd. De buitenste twee waren met zekerheid ingelegd met rode glaspasta, de kleur van het middelste vakje is op dit moment niet met 100% zekerheid te zeggen.

Karolingische lunafibula uit de Augustapolder

Het oorspronkelijke oppervlak is verdwenen, maar dieper lijkt ook een rode kleur door te schemeren. Het stuk kan gedateerd worden in de 9e of 10e eeuw. Momenteel wordt het object vakkundig gereinigd bij Restaura in Haelen, waarna het aan de gelukkige vinder zal worden teruggegeven.

De in de Augustapolder gevonden fibula vertoont grote gelijkenis met een eerder op de Kijk in de Pot gevonden exemplaar. Deze eveneens Karolingische fibula bestaat ook uit een halve maanvorm met rode glaspasta. Het exemplaar van de Kijk in de Pot heeft echter kleine bolvormige uitstulpingen op de uiteinden, hierdoor krijgt het geheel een wat hoekiger uiterlijk.

Karolingische fibula van de Kijk in de Pot

Ondanks dat het aantal metalen objecten van deze opgraving misschien een beetje tegenviel zijn er toch zeer bijzondere stukken uit de grond gekomen.

Gepubliceerd in de nieuwsbrief Archeologie en Monumenten nr. 43 van maart 2009 van de Stichting In den Scherminckel te Bergen op Zoom

Eén reactie

SHETLAND EILANDEN: EEN ARCHEOLOGISCH PARADIJS

door Alexander van der Kallen publicaties

SHETLAND EILANDEN: EEN ARCHEOLOGISCH PARADIJS

De afgelopen jaren heb ik jullie al diverse malen via de nieuwsbrief van de Stichting in den Scherminckel mee laten genieten van mij archeologische vakanties. In 2007 berichtte ik over mijn vakantie in IJsland en in 2009 over mijn vakantie op de Faeröer eilanden. Na in 2011 nogmaals naar de Faeröer eilanden te zijn geweest, hebben we dit jaar de Scandinavische wateren achter ons gelaten en zijn we nog verder naar het zuiden afgezakt, naar de Shetland eilanden.

De Shetland eilanden vormen de meest noordelijke grens van Schotland en liggen ongeveer 280 km ten zuidoosten van de Faeröer. De eilandengroep bestaat uit circa 100 kleine en grotere eilanden, waarvan er slechts 16 bewoond zijn. Hoewel nu Schots, behoorden de eilanden tot aan 1471 toe aan de Noorse kroon. Voor lange tijd waren de eilanden dus Scandinavisch grondgebied. Iets wat aan de vele plaats en streeknamen nog steeds zeer goed te merken is. Ook het lokale dialect heeft zeer veel overeenkomsten met het Noors. De Shetland eilanden kennen een lange bewoningsgeschiedenis. Archeologische vondsten tonen aan dat de eilanden voor het eerst bewoond werden in het mesolithicum (100.000 tot 30.000 jaar voor Christus), maar de resten uit deze vroege periode zijn zeer schaars. De Shetland eilanden herbergen op dit moment meer dan 5.000 bekende archeologische vindplaatsen, waarvan het merendeel afkomstig is uit de prehistorie en de vikingtijd.

Een van de meest indrukwekkende archeologische resten op de eilanden zijn de zogenaamde brochs, metershoge bouwwerken uit de midden-bronstijd. Brochs zijn uniek voor Schotland en van de bijna 570 bekende brochs staan er ruim 120 op de Shetland eilanden. Later meer over deze indrukwekkende bouwwerken. De komende nieuwsbrieven zal ik jullie stukje bij beetje laten meegenieten van deze, vanuit archeologisch oogpunt gezien, zeer boeiende vakantie. Zoals gezegd zijn de eilanden vanaf de midden-steentijd bewoond. Over de herkomst van de mensen die in de steentijd en bronstijd de eilanden bewoonden is weinig bekend. Men vermoedt dat ze van het Britse vaste land afkomstig zijn geweest maar duidelijke aanwijzingen over hun afkomst zijn niet aangetroffen. In de ijzertijd behoorden de bewoners vermoedelijk toe aan Pictische stammen. Omdat de Romeinen nooit zover noordelijk zijn doorgedrongen, loopt de ijzertijd op de Shetland eilanden door tot de komst van de Vikingen. De steeds maar groeiende bevolking van Scandinavië zorgde erin de late achtste eeuw voor dat de Vikingen hun aandacht steeds meer gingen verleggen van het plunderen van nabijgelegen gebieden naar het innemen van nieuwe gebieden om hun eigen woongebieden te vergroten. De Shetland eilanden kwamen door deze invasiedrang in de late achtste of vroege negende eeuw in Scandinavische handen. Welk lot de toenmalige Pictische bevolking getroffen heeft is onduidelijk. Sommige historici hangen een theorie aan die er vanuit gaat dat de Vikingen de volledige Pictische bevolking van de eilanden zou hebben uitgeroeid. Archeologische bewijzen, zoals bijvoorbeeld massagraven, ontbreken echter geheel. Logischer is dat de twee volkeren naast elkaar op de eilanden hebben geleefd en langzaamaan in elkaar zijn opgegaan.

In de tiende eeuw bereikte het Christendom de eilanden. De toenmalige koning van Noorwegen, koning Olav Tryggvasson, beval graaf Sigurd the Stout dat hij en al zijn onderdanen zich zouden laten dopen. Deed men dit niet dan zouden ze ter plekke gedood worden. En uiteraard ging Sigurd akkoord. In 1194 toen Harald Maddadsson graaf was van Orkney en Shetland brak er een opstand uit tegen de Noorse koning Sverre Sigurdsson. De Shetlanders voeren naar Noorwegen maar werden op zee voor de kust van Bergen verslagen. Vanaf dat moment kwamen de Shetlands onder directe heerschappij van Noorwegen. Vanaf de dertiende eeuw hebben de Schotse koningen herhaaldelijk geprobeerd om de Shetland eilanden te veroveren. De eilanden bleven echter tot ruim in de veertiende eeuw een provincie van Noorwegen maar de Schotse invloeden werden sterker en pas in 1471 vielen de Shetlands officieel in Schotse handen. Onze reis begon met een autorit door de stromende regen naar Schiphol. Nadat het in Nederland lange tijd goed en warm weer was geweest, wilden de weergoden ons vast goed voorbereiden op het barre weer van de Shetland eilanden. Het vliegtuig vertrok ruim op tijd en met een korte overstap in Edinburgh kwamen we enkele uren later al aan op het kleine vliegveldje van Sumburgh helemaal in het zuidelijkste puntje van het mainland. Vanuit het vliegtuig waren de eerst ruïnes al te zien. Dat beloofde dus een mooie vakantie te worden. Gaandeweg de vakantie bleek echter dat het overgrote deel van de ruïnes op de eilanden verre van oud zijn. Men heeft hier namelijk de gewoonte om vervallen schuren en huizen niet af te breken, maar gewoon te laten staan totdat alleen de stenen muren er nog van over zijn. Nadat we de huurauto hadden opgehaald en ons erover verbaasd hadden dat je met de auto de landingsbaan van het vliegveld kruiste begonnen we onze weg naar Lower Voe waar ons huis voor de komende twee weken staat.

Onderweg kwamen we door Lerwick, de hoofdstad van de Shetland eilanden. Bij de ingang van het plaatsje staan net naast de weg de resten van de Clickimin Broch. Een grote ronde toren met enkele bijgebouwen er omheen omgeven door een anderhalve meter hoge buitenmuur.

De Clickimin Broch

De resten van de Clickimin broch kwamen aan het eind van de negentiende eeuw aan het licht. Oorspronkelijk heeft dit meer dan 2000 jaar oude bouwwerk op een eiland gelegen dat alleen via een boot bereikbaar was. In latere tijden is het eiland door een kleine dam met het vasteland verbonden. Tot 1874 was er van het eiland, de broch of de dam niets te zien. In 1874 besloot met om het waterpeil in het meer te verlagen en pas toen kwamen de resten van de broch in beeld. Na uitgebreid onderzoek aan het eind van de negentiende eeuw is de broch behoorlijk gerestaureerd aan de hand van de enige nog bijna complete broch in de wereld op het eiland Mousa. Over dit indrukwekkende bouwwerk zal ik jullie later meer vertellen.

Na bijna een uur in en rond de Clickimin broch te hebben rondgelopen zijn we op zoek gegaan naar de plaatselijke VVV in de hoop dat zij enige informatie hadden over eventuele lopende opgravingen op de eilanden. Omdat het opgraven op IJsland me meer dan bevallen was en het opgraafseizoen op de Faeröer net was afgelopen toen ik daar was, zou het natuurlijk erg mooi zijn als ik hier op de Shetland eilanden weer aan een opgraving mee zou kunnen werken. Maar helaas, volgens de man bij de VVV lagen alle opgravingen op de eilanden helemaal stil vanwege geldgebrek. Ondanks deze lichte tegenvaller zou er toch nog meer dan genoeg te zien zijn tijdens deze vakantie. Aan het eind van de dag kwamen we aan in Lower Voe en hadden we ons huis al snel gevonden. Opvallend was de persoonlijke inrichting van het huis. De reden hiervan werd ons al snel duidelijk toen de huisbaas Keith langskwam. Het huis, ‘de Picking Shed’, bleek zijn eigen huis te zijn van waaruit hij zijn mosselkwekerij in het fjord voor het eiland runde.

De volgende morgen was het weer bar en boos. Omdat we dit weer al wel een beetje verwacht hadden deze vakantie, besloten we om deze dag te besteden aan een bezoek aan het Shetland Museum in Lerwick. Dit zeer moderne gebouw, gelegen aan de oude vissershaven van de stad toont de geschiedenis van de eilanden van de vroege prehistorie tot aan de het midden van de twintigste eeuw. De tentoonstelling is ruim opgezet en verteld op zeer boeiende wijze zijn verhaal. Uiteraard voorzien van de nodige mooie vondsten om van te watertanden. Een van de meest bijzondere vondsten is toch wel de Sint Ninians Isle schatvondst, een groep van ruim 28 zilveren, deels vergulde objecten uit het begin van de negende eeuw. Erg mooi is ook de uitleg over de verschillende types van woonhuizen in de steentijd, bronstijd en ijzertijd. Dit werd gedaan door middel van zeer gedetailleerde maquettes, zoals onderstaand voorbeeld van een steentijd huis uit circa 2.500 jaar voor Christus.

Dankzij deze maquettes werd het een stuk makkelijker om de verschillende hopen stenen die we op de vakantie tegenkwamen te interpreteren

In de museumwinkel natuurlijk de nodige archeologische boeken gekocht en ook daar nogmaals gevraagd of men iets wist van een actuele opgraving. De medewerker had wel gehoord van een opgraving in de buurt van de Huesbreck boerderij, maar wist niet de exacte details. Hij adviseerde mij een bezoekje te brengen aan de Shetland Amenity Trust. De instantie die het archeologische erfgoed op de eilanden beheert. Je zou het kunnen vergelijken met onze RCE. Na aan de balie mijn verhaal te hebben gedaan en heel even een wat vreemde blik te hebben gehad van de receptioniste, kwam een van de lokale archeologen van de Amenity Trust mij halen en nam me mee naar een vergaderkamer voor een kopje thee. De man vertelde honderduit over de archeologie op de eilanden en hij vertelde dat ik mazzel had. Ondanks dat er weinig geld was voor onderzoek momenteel was er toch een klein onderzoek aan de gang. Nabij de Huesbreck boerderij was men bezig met het opgraven van een zeventiende eeuws landhuis van één van de Lairds van de eilanden. De opgravingen werden uitgevoerd door een groep studenten van het Bates College in Lewiston – Maine (USA) onder leiding van professor Gerry Bigalow. Ik kreeg een uitgetekend kaartje mee en de mededeling dat ik daar zeker kon gaan kijken en dat hulp altijd wel gewenst was. Omdat we de komende twee dagen al andere bezoeken gepland hadden besluiten we om er volgende week zeker langs te gaan.

Na een heerlijke nachtrust en een beetje uitslapen vertrekken we de volgende dag richting vliegveld. Bij het uitbreiden van een van de landingsbanen werd in 1975 een spectaculaire vondst gedaan. Een wooncomplex van huizen uit de ijzertijd rondom een tot dan toe onbekende broch. De nieuwe landingsbaan bleek dwars door de resten van de broch te zijn gegraven. Bij aankomst bij de vindplaats van Old Scatness treffen we het bezoekerscentrum helaas gesloten aan. Het bordje op de deur vertelt ons dat het bezoekersseizoen pas op 28 mei begint, 1 dag voor we weer vertrekken. Op dat moment zakt de moed me toch een beetje in de schoenen, want wat als alle archeologische vindplaatsen hier pas vanaf 28 juni opengesteld worden… Maar na een opbeurend praatje van mijn vader besluiten we nog een stukje verder te rijden en een bezoek te brengen aan Jarlshof. Genoemd naar het zeventiende eeuwse huis van de graaf (laird) Patrick Stewart dat op deze locatie stond. Het huis is aan het begin van de zeventiende eeuw in verval geraakt en tot een ruïne verworden.

De Schotse schrijver, Sir Walter Scott, bracht aan het begin van de negentiende eeuw een bezoek aan de ruïne van het huis wat hem inspireerde tot het schrijven van het boek ‘De Piraat’ waarin hij de ruïne de naam Jarlshof meegeeft dat zoveel betekent als ‘het huis van de graaf’. Tot aan de jaren tachtig van de negentiende eeuw was er op het strand niet veel meer te zien dan de ruïne van graaf Patrick maar dat zou snel veranderen. Een serie van najaarsstormen zorgden ervoor dat hele stukken van het strand wegspoelden en er grote stukken muurwerk uit velerlei perioden bloot kwamen te liggen. Grootschalige archeologische opgravingen in de jaren dertig en vijftig van de twintigste eeuw hebben de resten blootgelegd van meer dan 4.000 jaar bewoningsgeschiedenis op 1 plaats. Beginnend in de late steentijd, doorlopend naar de bronstijd, ijzertijd en Viking periode om te eindigen met het huis van laird Patrick in 1608. Wat de site zo bijzonder maakt is niet alleen de uitgestrektheid van de bewoningsgeschiedenis, maar ook de grote variatie aan gebouwen op de locatie. Zo zijn er resten gevonden van ‘round houses’, een smidse uit de bronstijd waar onder andere bronzen bijlen werden vervaardigd, een broch, ‘wheel houses’, ‘Viking long houses’ en nog veel meer. Maar wat bovenal tot de verbeelding spreekt is de gaafheid ervan. Vele van de bronstijd en ijzertijd huizen zijn op het dak na volkomen gaaf gebleven. Alle stenen muren staan nog overeind en dit betreft geen later restauratiewerk.

Huis uit de vroege ijzertijd op Jarlshof

De verschillende bouwwerken zijn lange tijd in gebruik gebleven en stukje bij beetje zijn ze verdwenen onder een laag stuifzand. Van de Viking ‘Long Houses ‘ is veel minder bewaard gebleven. Dit komt deels doordat de ‘long houses’ als een soort steenmijn hebben gediend voor de dertiende-eeuwse boerderij die eveneens op de site heeft gestaan. Maar ook al tijdens de Viking periode zijn vele huizen afgebroken en opnieuw gebouwd. In totaal zijn er zeven verschillende bouwfases te herkennen. In het bezoekerscentrum hebben we lange tijd staan praten met Dr. Stephen (Steve) J. Dockrill van Bradford University . Nu gepensioneerd maar, door zijn jarenlange onderzoeken op Old Scatness, verknocht geraakt aan de eilanden. Na zijn pensioen is hij dan ook naar de Shetland eilanden verhuisd en werkt nu als vrijwilliger in het bezoekerscentrum van Jarlshof. Tijdens ons bezoek alhier liepen we nog op tegen Neil Oliver, historicus en Tv-presentator van de BBC. Hij was met een cameraploeg ter plaatse om opnames te maken voor een nieuwe reeks van het populaire BBC programma ‘The History of Scotland’.

Bovenaanzicht op de ‘wheel houses’ bij Jarlshof

In de volgende nieuwsbrief zal ik jullie meer vertellen over de verschillende archeologische sites die ik in mijn vakantie heb bezocht zoals de Staneydale Tempel en de Broch van Mousa. En natuurlijk over het bezoek aan de enige lopende opgraving op de eilanden.

Gepubliceerd in de nieuwsbrief Archeologie en Monumenten nr. 57 van september 2012 van de Stichting In den Scherminckel te Bergen op Zoom